________________
ભાવના વિષચેના સત્તર લિંગનું સ્વરૂપ. . (૩૫) મૂલાઈ-નિરતર દુર્ગતિના માર્ગ તરફ દોડનારા ઇંદ્ધિરૂપી ચપળ અધોને સંસારનું સ્વરૂપ જાણનાર પુરૂષ સત્યજ્ઞાનરૂપી ચેકડાએ કરીને રોકી રાખે છે.
ટીકાઈ–ઈદ્રિ જ શી ગતિ કરનાર હોવાથી ચપળ ઘોડા જેવી છે. અને તે દુર્ગતિના માર્ગ તરફ એટલે કુનિના માર્ગ તરફ દેડવાના સ્વભાવવાળી છે, તેથી તેને હમેશાં જેણે વારંવાર સંસારનું સ્વરૂપ ભાળ્યું-વિચાર્યું હોય તે પુરૂષ સત્ય જ્ઞાનરૂપી રમિએ કરીને એટલે કૃતરૂપી ચોકડાએ કરીને રોકી રાખે છે એટલે પાછી વાળે છે. તે આ પ્રમાણે–“ઇંદ્રિયને વશ થયેલા પ્રાણીઓ તપ, કુળ અને કાંતિથી ભ્રષ્ટ થાય છે, તેનું પંડિતપણું નાશ પામે છે. તેઓ અનિષ્ટ માગે ગમન કરે છે અને રણસંગ્રામ વિગેરેનાં દુઃખ અનુભવે છે.” તથા–“આ છારૂપી પૃથ્વી ઉપર સમયરૂપી પાટનું પાટીયું માંડેલું છે, તેમાં શુકલ અને કૃષ્ણ પક્ષરૂપી ઘર (ખાનાં ) છે, દિવસ અને રાત્રિરૂપી સોગઠાં છે. તેમાં કીડા કરતાં કેઈકજ જીવ ઇદ્રિરૂપી પાસાને સવળા નાંખી મેક્ષરૂપી દ્રવ્યને જીતે છે, અને બીજાઓ તે પાસાને અવળા નાંખી પ્રાપ્ત થયેલી છતને પણ હારી જાય છે. ૨૧.
તથા– ' सयलाणत्थनिमित्तं, आयासकिलेसकारणमसारं । नाऊण धणं धीरो, न हु लुन्भइ तम्मि तणुयं पि ॥ ६२॥
મુલાઈ–વન સમગ્ર અમથેનું નિમિત્ત છે, અને આયાસ તથા કલેશનું કારણ છે. તેમ જ અસાર છે. એમ જાણીને ધીરપુરૂષ તેમાં લેશ માત્ર પણ લેભ કરતો નથી.
ટીકાર્ય–અહીં ધનને આવા પ્રકારનું જાણી તેમાં ધીર પુરૂષ લેભ કરતો નથી એવો સંબંધ કરે. ધન કેવું છે? તે કહે છે–સકલ અનર્થનું નિમિત્ત છે એટલે સમસ્ત દુઃખનું કારણ છે. કહ્યું છે કે
