________________
અર્થ: આત્માના અસ્તિત્વ, નિત્યત્વ, કર્તૃત્વ અને ભોફ્તત્વ એ ચાર પદની વિચારણા બાદ આત્માનો મોક્ષ થાય છે કે નથી થતો...એ સંબંધમાં કેટલાક અમોક્ષવાદીઓ કહે છે. પહેલા પછી કે એક સાથે કોઇપણ રીતે આત્માની કર્મ બંધની વ્યવસ્થા જ નથી ઘટતી તેથી કર્મનો બંધ જ જે આત્માને નથી તેનું નિર્વાણ = મોક્ષ ક્યાંથી સંભવે તેઓ કર્મબંધની અવ્યવસ્થાના સંદર્ભમાં એવો તર્ક કરે છે. ૧. સહુ પ્રથમ આત્માની ઉત્પત્તિ થઇને પછી એને કર્મ બંધ થયો. તેમ કહેવું એટલે યોગ્ય નથી...કે.પ્રથમ તો કોઇ કારણ વિના આત્માની ઉત્પત્તિ જ ન ઘટે...ને વળી માનો કે આત્મા ઉત્પન્ન થયો તો....તેવો વિશુદ્ધ આત્મા હેતુ વિના નિમ્પ્રયોજન કર્મ સાથે શું કામ જોડાય ? માટે પ્રથમ આત્માને પછી કર્મબંધ એ વ્યવસ્થા ઘટી શકતી નથી.
૨. પ્રથમ કર્મ ને પછી આત્મા ઉત્પન્ન થઈને એની સાથે જોડાયો તે કહેવું એટલે અસંગત છે. કે કર્તા-આત્મા વિના જ કર્મ પહેલા કેવી રીતે ઉત્પન્ન થાય ? આમ આત્માની પહેલા
મિથ્યાત્વત્યાગાધિકાર-૧૩.
