________________
અર્થ : સાંખ્ય મત જો અહિં એમ દલીલ કરે, કે પુરુષના બંધ મોક્ષની વાત જે જણાવવામાં આવી છે તે ઉપચારથી છે, વાસ્તવિક નથી વાસ્તવિકતો બુદ્ધિ નો જ બંધ મોક્ષ થાય છે. જે આપણે પુરુષનો માનીએ છીએ. (આજ ઉપચાર કહેવાય) તો...તો... આખુય મોક્ષ શાસ્ત્ર જ ખોટું ઠરી જાય ફોગટ નિરર્થક ઠરી જાય, કેમકે રમેશના મોક્ષ માટે જેમ ઉમેશ તપત્યાગાદિનો પ્રયત્ન નથી કરતો તેમપોતાથી ભિન્ન બુદ્ધિના મોક્ષ માટે...આત્મા પ્રયત્ન ન કરે. અન્યના મોક્ષ માટે અન્યનો પુરુષાર્થ નિષ્ફળ છે.
कापिलानां मते तस्मादस्मिन्नवोचिता रतिः, यत्रानुमवसंसिद्धः कर्ता भोक्ता च लुप्यते ।।१४६||-६२
અર્થ : જે દર્શનમાં અનુભવ સિદ્ધ એવો કર્તા અને ભોક્તા રૂપ આત્મા જ વિલુપ્ત થઈ જાય છે એવા આ કપિલના મતમાં સાંખ્યના મતમાં...રતિ/રુચિ કરવી બિસ્કુલ વાજબી નથી.
नास्ति निर्वाण मित्याहु-रात्मनः केप्यबन्धतः । प्राक पश्चाद युगपद वापि कर्मबंधाऽव्यवस्थितेः ॥१४७||-६३ ૧૨૮=મિથ્યાત્વત્યાગાધિકાર-૧૩]
