________________
૩૦
શ્રી સમેષ સમ્રુતિકા-ભાષાંતર.
ની કષાયાની તીવ્રતામાં મરણ પામેલે જીવ કદાચિત્ નારકીમાં પણ ઉત્પન્ન થાય છે. એ સારાંશ છે.
ઉપશાંત કષાયવાળા પ્રાણી પણ વારંવાર અનંત પ્રતિપાત પામે છે, તેથી ઘેાડા કષાય પણ ખાકી હોય તે તમારે વિશ્વાસ રાખવા નહિ. થાડું ઋણ, ઘેાડા ત્રણ (ઘા), ઘેાડા અગ્નિ, થાડા કષાય એ ઘેાડું પણ બહુ થાય છે. તેથી તેને વિશ્વાસ રાખવા નહિ. ઋણ દાસપણું આપે છે, ફેલાતા ત્રણ ઘેાડા વખતમાં મરણુ આપે છે, અગ્નિ સ`ના દાહ કરે છે અને કષાયા અન તાભવ આપે છે,
હવે ચારે કષાયાનુ દુ જૂદું ફળ કહે છે-कोहो पीई पासे, माणो विषयनासो । माया मित्ताणि नासेई, लोहो सव्वविणासो ।। ५१ ।।
ગાથા ક્રોધ પ્રીતિના નાશ કરે છે, માન વિનયના નાશ કરે છે. માયા મિત્રાના નાશ કરે છે, અને લેાભ સર્વને વિનાશ કરે છે. ૫૧
-
વ્યાખ્યા ક્રોધ-દ્વેષ કરવામાં આવે તે જે કાઈ પણ સાથે પ્રેમ હાય તે નાશ પામે છે. ક્રોધ કરવાથી પ્રેમને તે લાંજલિજ દીધી જાણવી. કેમકે ક્રોયાંય મનુષ્યનાં વચનથી પ્રીતિનેા ઉચ્છેદ થતા આપણે જોઇએ છીએ, તથા માન-અહંકાર વિનયન નાશ કરે છે–(માનરૂપી ગજેંદ્ર ઉપર આરૂઢ થયેલ પ્રાણી) જેનાવડે માઠે પ્રકારનાં કનેિ દૂર અથવા વિલીન કરી શકાય છે, તે અણુસ્થાનાદિક ઉપચારરૂપ વિનયનો વિનાશ કરે છે. કેમકે–અભિમાની મનુષ્ય મૂખ તાથી વિનય કરવા ઉચિત સમજતા નથી. તથા માયા –શઢપણું એ મિત્રાના નાશ કરે છે, કુટિલતા ધારણ કરનાર મનુધ્યેાના મિત્ર ત્યાગ કરે છે, એવુ જોવામાં આવે છે. મૈત્રી અને કપટભાવ એ બન્નેને છાયા અને તડકાની જેમ વિરાધ છે. કહ્યુ` છે કે:
" शादयेन मित्रं कलुषेण धर्म, परोपतापेन समृद्धिभावम् । सुखेन विद्यां परुषेण नारी, बाञ्छन्ति ये व्यक्तमपण्डितास्ते ॥
''
