________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૭૪-૭૫
૭૭
ભાવાર્થ:
સ્વાશ્રિતમંડલોના ઉપદ્રવથી પોતાના પર્વતની સમૃદ્ધિના સુખને અલ્પ માનતા તે ભૂમિના રાજાની બોધરૂપી મંત્રીને પૃચ્છા :–
વિવેકપર્વત અને તેની તળેટી સુધી ચારિત્રધર્મનું એકછત્રી સામ્રાજ્ય છે; કેમ કે વિવેકપર્વત ઉપર મુનિઓ રહેલા છે અને તેની તળેટીમાં દેશિવરતિધર શ્રાવકો છે. તે સર્વ જીવોમાં ચારિત્રની પરિણતિ વર્તે છે, તેથી તે સર્વ જીવોમાં ક્ષયોપશમાદિ ભાવનું ચારિત્ર વર્તે છે. આ સર્વ જીવોના ચિત્તમાં વૈરાગ્યની સૌરભ પણ વર્તે છે, છતાં નિમિત્તને પામીને મોહના ઉપદ્રવ પણ થાય છે; કેમ કે ક્ષયોપશમભાવનું ચારિત્ર અપ્રમાદપૂર્વકના યત્નથી જીવે છે અને અનાદિના અભ્યાસને કારણે સાધુઓ કે શ્રાવકો પણ પ્રમાદ કરે છે ત્યારે મોહનો ઉપદ્રવ થાય છે. વિવેકવાળા સાધુઓ કે શ્રાવકો પોતાને થતા મોહના ઉપદ્રવને જોઈને સદા ચિંતા કરે છે કે, જો સાવચેત નહિ રહેવાય તો મોહના ઉપદ્રવથી આપણી ચારિત્રની સમૃદ્ધિ ગમે ત્યારે નાશ પામશે, તેથી તેઓ શત્રુના વિનાશ અર્થે શું કરવું ઉચિત છે ? તેના માટે શ્રુતજ્ઞાનનું પર્યાલોચન કરે છે. તે શ્રુતજ્ઞાનનું પર્યાલોચન એ જ બોધરૂપી મંત્રીને ઉપદ્રવોથી રક્ષણના ઉપાયની પૃચ્છારૂપ છે. તે પૃચ્છા શું છે ? તે સ્વયં ગ્રંથકારશ્રી આગળ કહે છે. Il૭૪॥
શ્લોક ઃ
दुर्वादिपक्षा इव कूटलक्ष्या, मलीमसाः प्राञ्जलमाश्रितं नः ।
निवार्यमाणा अपि मोहसैन्याः, પુનઃ પુનોધમુદ્રવત્તિ 1981 શ્લોકાર્થ ઃ
દુર્ગાદીના પક્ષ જેવા ફૂટલક્ષ્યવાળાં, મલિન હૈયાવાળાં, નિવારણ કરાતાં પણ મોહનાં સૈન્યો આપણને આશ્રિત એવા પ્રાંજલ=સરળ, લોને ફરી ફરી ઉપદ્રવ કરે છે. પા
