________________
૩૫
વૈરાગ્યકલ્પલતા/બ્લોક-૩૮ શ્લોકાર્ધ :
આમાં-ચરમપુદગલપરાવર્તમાં, તથાભવ્યપણાને કારણે=યોગમાર્ગની સામગ્રી પામીને યોગમાર્ગમાં પ્રવૃત્તિ કરે તેવી યોગ્યતા પ્રગટેલી હોવાને કારણે, મલના ક્ષયથી શુદ્ધ ધર્મ ઉદયને પ્રાપ્ત કરે છે. જે કારણથી અન્યદા ચરમપુગલપરાવર્તનથી પૂર્વના કાળમાં, જંતુ-જીવ, યથાસ્થ હેય ઈતરાદિ ભાવોને=જે પ્રમાણે આત્માને માટે જે ભાવ હેય છે અને જે પ્રમાણે જે ભાવ ઉપાદેય છે અને જે પ્રમાણે જે ભાવ ઉપેક્ષણીય છે તે પ્રકારે હેય-ઈતરાદિ ભાવોને, હૃદયમાં ધારણ કરતો નથી. [૩૮II ભાવાર્થ
ચરમપુદ્ગલપરાવર્તમાં જીવમાં વર્તતી એવા પ્રકારની સિદ્ધિગમનની યોગ્યતારૂપ તથાભવ્યતાથી જીવમાં ભાવમળનો ક્ષય થાય છે અને ભાવમળના ક્ષયના કારણે જીવમાં શુદ્ધધર્મ પ્રગટે છે, તેથી ચરમપુદ્ગલપરાવર્ત વૈરાગ્યની વૃદ્ધિમાં હેતુ છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે પૂર્વના પુદ્ગલપરાવર્તમાં શુદ્ધ ધર્મ કેમ ન પ્રગટ થયો ? તેથી કહે છે –
ચરમપુદ્ગલપરાવર્તથી અન્યપુદ્ગલપરાવર્તમાં જીવ હેય અને ઉપાદેય આદિ ભાવોને યથાસ્થિત જાણતો નથી અર્થાત્ ભાવમળની પ્રચુરતાને કારણે આત્માને માટે શું હેય છે, શું ઉપાદેય છે અને શું ઉપેક્ષણીય છે તેનો પરમાર્થ ચરમાવર્ત પૂર્વે જીવ જાણતો નથી, તેથી અન્ય પુદ્ગલપરાવર્તમાં વૈરાગ્ય કલ્પવેલીની વૃદ્ધિ થતી નથી.
અહીં વિશેષ એ છે કે દરેક જીવોનું સ્વરૂપ સિદ્ધ સદશ છે તે અપેક્ષાએ જીવોમાં કોઈ ભેદ નથી છતાં કેટલાક જીવો સિદ્ધિગમનને અયોગ્ય છે તો કેટલાક જીવો સિદ્ધિગમનને યોગ્ય છે એ પ્રકારનો સંસારઅવસ્થામાં જીવોનો પરસ્પર ભેદ છે તેમ ભવ્ય જીવોનો પણ પરસ્પર સ્વભાવભેદ છે. આથી બધા જીવો સમાન કાળમાં મોક્ષને અનુકૂળ પ્રયત્ન સમાન રીતે કરતા નથી તેથી ભવ્ય જીવોમાં પણ પરસ્પર તે પ્રકારનો સ્વભાવભેદ છે તેના કારણે તે તે જીવોનું સિદ્ધિગમન યોગ્યત્વરૂપ ભવ્યત્વ જ્યારે મોક્ષને અભિમુખ પરિણામ
