________________
૩૬
- વૈરાગ્યકાલતા/શ્લોક-૩૮-૩૯ કરી શકે તેવા પરિપાકને પામે ત્યારે તે જીવોને વૈરાગ્યની વાતો, સંસારના પરિભ્રમણની વાતો કંઈક રુચિનો વિષય બને છે તે વખતે તે જીવોમાં વિપર્યાસ કરે તેવું મિથ્યાત્વ મંદ થાય છે. તેથી આત્મા માટે હેય શું છે? ઉપાદેય શું છે ? ઉપેક્ષણીય શું છે ? તેની કંઈક માર્ગાનુસાર વિચારણા ચેરમાવર્તમાં શરૂ થાય છે. તેના પૂર્વે જીવોને ભોગમાત્રમાં જ સાર બુદ્ધિ હોય છે. તેથી તેઓ વૈરાગ્યને અભિમુખ પણ થતા નથી. માટે વૈરાગ્ય કલ્પવેલીની વૃદ્ધિ અન્ય પુગલપરાવર્તમાં થતી નથી. II૩૮ અવતરણિકા :
શ્લોક-૩૮માં કહ્યું કે ચરમપુદ્ગલપરાવર્તથી અન્ય પુદ્ગલપરાવર્તમાં જીવ હેય ઈતરાદિ ભાવોને યથાર્થ જાણતો નથી. તો કેવા સ્વરૂપે જાણે છે તે દષ્ટાતથી બતાવે છે – શ્લોક -
स्थिरान् यथार्थान् भ्रमणक्रियोत्थशक्त्या चलान् पश्यति संयुतोऽङ्गी । तथोग्रजन्मभ्रमशक्तियुक्तः,
पश्यत्युपादेयतयैव हेयान् ।।३९।। શ્લોકાર્ચ -
ભ્રમણક્રિયાથી ઉત્થ એવી શક્તિથી સંયુક્ત એવો અંગી=પુરુષ, જે પ્રકારે સ્થિર અર્થોને ફરતા જુએ છે તે પ્રકારે ઉગ્રજન્મના ભ્રમણની શક્તિથી યુક્ત એવો જીવ હેયપદાર્થોને ઉપાદેયપણાથી જ જુએ છે..l૩૯ll ભાવાર્થ :
કોઈ પુરુષ ફેરફુદરડી ફરવાની ક્રિયા કરે તેનાથી ઉત્પન્ન થયેલી શક્તિથી યુક્ત તે પુરુષ બને છે અને તેના કારણે ગૃહાદિ સ્થિર ભાવો પણ તેને ફરતા દેખાય છે તે પ્રકારે ચરમપુદ્ગલપરાવર્ત પૂર્વે ઘણા જન્મના ભ્રમણની શક્તિથી યુક્ત એવો પુરુષ આત્માને માટે હેય એવા પણ ભાવોને ઉપાદેયરૂપે જુએ છે.
