________________
૩૪
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૩૭–૩૮
હેતુ પુદ્ગલોના આવર્તોના અંત્યને કહે છે=અંત્ય પુદ્ગલપરાવર્તને હેતુ
કહે છે. [૩૭]]
ભાવાર્થ:
જીવો અનાદિકાળથી સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે અને ભાવમળના પ્રચુરના કા૨ણે જીવે અનંત પુદ્ગલપરાવર્ત પસાર કર્યા, તોપણ જીવમાં વિવેક પ્રગટ્યો નહિ; કેમ કે ભોગમાં જ ઉત્કટ રાગ હોવાના કારણે વૈરાગ્યમાં સ્વસ્થતાનું સુખ છે તેની કલ્પના પણ તેઓ કરી શકતા નથી. પરંતુ જ્યારે ભાવમળની કંઈક અલ્પતા થવાથી જીવ ચરમપુદ્ગલપરાવર્તમાં આવે છે ત્યારે જીવને પ્રાપ્ત થયેલું ચરમપુદ્ગલપરાવર્ત વૈરાગ્યની સમૃદ્ધિની વૃદ્ધિમાં હેતુ છે તેમ બુધ પુરુષો કહે છે; કેમ કે ભોગ પ્રત્યે રાગ હોવા છતાં પણ ભોગજન્ય કર્મબંધ અને સંસારના પરિભ્રમણનો વિચાર કરીને ભોગની અસારતાનો વિચાર કરી શકે તેવું મિથ્યાત્વ મંદ થયેલ છે. વળી ભાવમળરૂપ મિથ્યાત્વ મંદ થાય છે ત્યારે જીવો વૈરાગ્યને અભિમુખ થાય છે તેમાં દૃષ્ટાંત આપે છે કે જેમ ભરતક્ષેત્રમાં છ આરાઓ છે તેમાં સુષમાદિરૂપ કાળ કલ્પવૃક્ષની ઉત્પત્તિમાં હેતુ છે તેમ વૈરાગ્યની સમૃદ્ધિની ઉત્પત્તિમાં ચરમ પુદ્ગલપરાવર્ત હેતુ છે એમ બુધ પુરુષો સ્વીકારે છે. II૩૭ના
અવતરણિકા :
શ્લોક-૩૭માં કહ્યું કે વૈરાગ્યની પ્રાપ્તિમાઁ ચરમપુદ્ગલપરાવર્ત હેતુ છે. તેથી હવે વૈરાગ્યની પ્રાપ્તિમાં ચરમ પુદ્ગલપરાવર્ત કઈ રીતે હેતુ છે તે સ્પષ્ટ કરે છે -
શ્લોક ઃ
अस्मिंस्तथाभव्यतया मलस्य, क्षयेण शुद्धः समुदेति धर्मः । यन्नान्यदा जन्तुरवैति हेयेतरादिમાવાન્ વયે યથાસ્થાન્ ।।રૂટ ||
