________________
૧૦
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૧૧-૧૨
ज्ञानादिरत्नैः परिपूर्णकोश, वैराग्यरूपं हितकृन कस्य ।।११।।
શ્લોકાર્થ ઃ
અક્લેશ વડે વશીકૃત કરાઈ છે પૃથ્વી જેના વડે એવું, લોકોથી રચાયેલી સ્તુતિ વડે પ્રાપ્ત કરી છે કીર્તિ જેણે એવું, જ્ઞાનાદિ રત્નોથી પરિપૂર્ણ કોશ=ભંડાર છે જેને એવું, વૈરાગ્યરૂપ સામ્રાજ્ય કોના હિતને કરનારું નથી ? અર્થાત્ બધાના હિતને કરનારું છે. II૧૧II
ભાવાર્થ:
કોઈ રાજાનું મોટું સામ્રાજ્ય હોય તો તે રાજાએ ઘણી પૃથ્વીને વશ કરી હોય છે. વળી, લોકોથી તેની સ્તુતિ રચાતી હોય છે અને રત્નોથી તેનો ભંડાર ભરપૂર હોય છે, તેની જેમ વૈરાગ્યરૂપ સામ્રાજ્ય પણ અક્લેશ દ્વારા આખા જગતને વશ કરનાર છે અને શિષ્ટ પુરુષોથી વૈરાગ્યની સ્તુતિ કરાય છે અને વૈરાગ્યરૂપ સામ્રાજ્ય જ્ઞાનાદિ રત્નોથી પરિપૂર્ણ છે, તેથી જેમ મોટું સામ્રાજ્ય બધાને હિતકારી જણાય છે તેમ વૈરાગ્યરૂપ સામ્રાજ્ય કોનું હિત કરનાર નથી ? અર્થાત્ સૌનું હિત કરનાર છે. I॥૧૧॥
શ્લોક –
आपातरम्यां परिणामरम्यां,
सुनिर्मलाङ्गीं मलपात्रगात्रा । रुच्या बुधानां ललनाऽस्ति काऽपि, वैराग्यलक्ष्मीं न विना जगत्याम् ।।१२।।
‘આપાતરમ્યા' પાઠ છે ત્યાં અન્ય પ્રતિમાં ‘આપાતરમ્યાં' પાઠ છે અને તે ‘વૈરાયલક્ષ્મી’નું વિશેષણ હોવાથી સંગત જણાય છે તેથી તે પાઠ અમે લીધો છે. ‘મનપાત્રત્રા’ છે ત્યાં ‘મનપાત્રત્રાં’ પાઠ હોવાની સંભાવના છે.
