________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/બ્લોક-૧૦-૧૧ શ્લોક :
शमाग्नितप्ताष्टरसावशिष्टप्रकृष्टवैराग्यरसवृतत्वम् । विनाऽस्त्युपायो भुवि कोऽपि ।
चारुर्न ज्ञानगर्वज्वरशान्तिहेतुः ।।१०।। શ્લોકાર્ચ -
શમરૂપી અગ્નિથી આઠ રસો તપ્ત થયે છતે નાશ થયે છતે, અવશિષ્ટ એવો પ્રકૃષ્ટ વૈરાગ્યરસ તેનાથી વૃતપણું=ભૂતપણું છે જેમાં એવી ઔષધિ વિના જગતમાં જ્ઞાનના ગવરૂપ વરની શાંતિનો હેતુ એવો સુંદર કોઈપણ ઉપાય નથી. II૧૦I
પ્રવૃષ્ટવૈરાયરસવ્રતત્વમ્' પાઠ છે ત્યાં અન્ય પ્રતિઓમાં “પ્રવૃષ્ટવૈરાથરવૃતત્વમ્ પાઠ મળે છે તેથી તે પાઠ લઈને અમે અર્થ સંગત કરેલ છે. ભાવાર્થ :
જીવમાં નવ પ્રકારના રસો પ્રગટે છે અને તત્ત્વના પર્યાલોચનથી જીવમાં શમનો પરિણામ પ્રગટે તો જીવમાં આઠ રસો બળી જાય છે અને અવશિષ્ટ એવો વૈરાગ્યરસ પ્રકૃષ્ટ પ્રગટે છે અને તે વૈરાગ્યરસથી ભરાયેલો એવો આ વૈરાગ્યકલ્પલતા ગ્રંથ છે. એના વગર કોઈ વિદ્વાનને જ્ઞાનના ગર્વરૂપ જ્વર પ્રગટ થયેલો હોય તો તેને શાંત કરવા માટે અન્ય કોઈ સુંદર ઉપાય નથી, તેથી વિદ્વાન પુરુષે પણ પોતાનામાં જ્ઞાનનો ગર્વ ન થાય તદ્અર્થે વૈરાગ્યની પુષ્ટિ કરે એવા પ્રસ્તુત ગ્રંથનું સારી રીતે અધ્યયન કરવું જોઈએ. જેથી જ્ઞાનના ગર્વનો ઉભવ થાય નહિ અને ઉદ્ભવ થયેલો ગર્વ નાશ પામે. II૧ના શ્લોક :
साम्राज्यमक्लेशवशीकृतो:जनप्रणीतस्तुतिलब्धकीर्ति ।
