________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૯ અવતરણિકા -
વૈરાગ્યનું માહાભ્ય બતાવે છે – શ્લોક :
साधारणीनिविधोरशेषाः, शेषाः कलाः के कलयन्ति नोच्चैः । धत्ते पदं या भवमूर्ध्नि तां यः,
प्रेक्षेत वैराग्यकलां स धन्यः ।।९।। શ્લોકાર્થ :
જ્ઞાનરૂપી ચંદ્રની શેષ વૈરાગ્ય સિવાયની એવી બધી જ સાધારણ કલા અત્યંત કોણ જાણતું નથી અર્થાત્ ઘણા વિદ્વાનો જાણે છે. જે જે વૈરાગ્યકલા, ભવના મસ્તક ઉપર પગને ધારણ કરે છે તે વૈરાગ્યકલાને જે બુધ પુરુષ જુએ છે તે ધન્ય છે. II II ભાવાર્થ
સંસારમાં જેટલી જ્ઞાનની શાખાઓ છે તે સર્વ જ્ઞાનની શાખાઓ નવો નવો બોધ કરાવે છે અને જેની પાસે બુદ્ધિ છે તેવા પુરુષો તે તે જ્ઞાનની શાખાઓનો અભ્યાસ કરીને નિપુણ પણ બને છે, પરંતુ સંસારના મસ્તક ઉપર પગ ધારણ કરે તેવી કલા તો વૈરાગ્યની જ કલા છે અર્થાત્ અનાદિકાળથી જીવનો ભવ ચાલે છે અને ઉત્તર ઉત્તરના ભવના કારણ એવા કર્મો વર્તમાનમાં જીવ બાંધ્યા જ કરે છે. તે ભવની વૃદ્ધિનું બીજ જીવમાં વર્તતો સંગનો પરિણામ છે અને તે સંગના પરિણામવાળા જીવોના ભવની પરંપરાનો અવિચ્છેદ ચાલે છે અને વૈરાગ્યકલા જ્યારે જીવમાં પ્રગટે છે ત્યારે સંગનો પરિણામ ક્રમશઃ નાશ પામે છે તેથી વૃદ્ધિ પામતો એવો ભવ અટકે છે, તેથી વૃદ્ધિ પામતા એવા ભવના મસ્તકે પગ મૂકનાર વૈરાગ્યકલા છે અને તે કલાને જેઓ જોઈ શકે છે તેઓ વૈરાગ્યનાં પોષક શાસ્ત્રવચનોમાંથી આનંદ લેનારા બને છે. તેઓ પુણ્યશાળી છે; કેમ કે તેમનો જ મનુષ્યભવ સફળ છે. III
