________________
૨૫૩
વૈરાગ્વકલ્પલતા/શ્લોક-૨૩૯-૨૪૦ કારણ મોહથી અનાકુળ એવી સમાધિવાળી અવસ્થા છે તેવો નિર્ણય થયો છે તેથી સમાધિને ઉલ્લસિત કરવા અર્થે તેઓ શાસ્ત્ર ભણવા માટે ઉદ્યમ કરે છે અને શાસ્ત્રના એક એક પદ દ્વારા સમભાવના પરિણામને જ પ્રગટ કરવા ઉદ્યમ કરે છે તેવા મહાત્માઓમાં વર્તતી સમાધિને કારણે શમનો ઉદય વર્તે છે અને તે શમના ઉદયપૂર્વક ધર્મને કહેનારા એક પણ પદના પરમાર્થને સ્પર્શવા યત્ન કરે છે. તેઓને એક પદનું રહસ્ય પ્રાપ્ત થાય ત્યારે તેઓથી જ્ઞાત એવું એક ધર્મપદ તેઓને મોક્ષ આપવાનું કારણ બને છે. જેમ કોઈ યોગીને જ્ઞાન થાય કે સામાયિકનો પરિણામ એ જ સમભાવના પરિણામ સ્વરૂપ છે અને તે પદના રહસ્યને જાણવા માટે સમાધિપૂર્વક તે પદના પરમાર્થને જાણવા તે મહાત્મા યત્ન કરે ત્યારે તે પદના સૂક્ષ્મ અવલોકનને કારણે શમ પરિણામનો ઉદય થાય છે અને તે શમ પરિણામના ઉદયથી એક પણ સામાયિકરૂપ ધર્મપદ તે મહાત્માને જ્ઞાત થાય છે ત્યારે તે પદને જ પુનઃ પુનઃ ભાવન કરીને તે મહાત્મા મોક્ષને પ્રાપ્ત કરે છે, જેમ માલતુષમુનિ મા તુષ્ય ને મા રુષ એ બે પદના જ્ઞાત પરમાર્થને પ્રાપ્ત કરીને મોક્ષને પ્રાપ્ત કરી શક્યા. જ્યારે અસમાધિવાળા જીવો શાસ્ત્રોના ઘણા પણ પદાર્થો ભણે છે અને તેઓને તે પદોથી વાચ્ય અર્થમાત્રનું જ્ઞાન થાય છે પરંતુ ચિત્ત તેવા ઉપશમભાવવાળું નહીં હોવાથી તે શાસ્ત્રનાં ઘણાં પદો દ્વારા પણ આત્મામાં કોઈ પ્રકારના ગુણોની નિષ્પત્તિ કરી શકતા નથી તેથી તેઓનું ઘણું પણ જ્ઞાન હિતને કરનારું થતું નથી, માટે હિતના અર્થીએ ધર્મને કહેનારાં શાસ્ત્રનાં પદોના પરમાર્થની પ્રાપ્તિ થાય તે રીતે ચિત્તની સમાધિપૂર્વક તે પદોના પરમાર્થને જાણવા યત્ન કરવો જોઈએ, માત્ર અર્થનો બોધ કરીને સંતોષ માનવો જોઈએ નહીં ર૩૯ શ્લોક :
स्त्रैणे तृणे ग्राणि च काञ्चने च, शत्रौ च मित्रे भवने वने च । भवे च मोक्षे समतां श्रयन्तः, समाधिभाजः सुखिता भवन्ति ।।२४०।।
