________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-ર૪૦, ૨૪૧થી ૨૪૫ શ્લોકાર્ધ :
સ્ત્રીમાં કે તૃણમાં, પત્થરમાં કે સુવર્ણમાં, શત્રુમાં કે મિત્રમાં, ભવનમાં કે વનમાં, ભવમાં કે મોક્ષમાં સમતાને આશ્રય કરતા સમાધિવાળા સુખિત થાય છે સુખી થાય છે. ૨૪oli ભાવાર્થ -
જેઓનું ચિત્ત સર્વભાવો પ્રત્યે સમભાવવાળું છે તેઓને સ્ત્રીનો સ્પર્શ કે તૃણનો સ્પર્શ સમાન ભાસે છે; કેમ કે કોમળ કે કઠોર સ્પર્શ પ્રત્યે પક્ષપાત નથી, તેથી કોમળ એવા સ્ત્રીના સ્પર્શમાં કે કઠોર એવા તૃણના સ્પર્શમાં કોઈ ભેદબુદ્ધિ થતી નથી. વળી પત્થરમાં અને સુવર્ણમાં કોઈ ભેદબુદ્ધિ થતી નથી અર્થાત્ સુવર્ણ પણ પુદ્ગલનો પરિણામ છે અને પત્થર પણ પુદ્ગલનો પરિણામ છે માટે સમાન ભાસે છે. વળી શત્રમાં અને મિત્રમાં કોઈ ભેદબુદ્ધિ થતી નથી, કેમ કે શત્રુ પોતાની પ્રકૃતિ પ્રમાણે જે પરિણામ કરે છે અને મિત્ર પોતાની પ્રકૃતિ પ્રમાણે પરિણામ કરે છે તે બન્ને પરિણામો પોતાનાથી પર હોવાને કારણે પોતાને માટે સમાન છે. વળી, ભવનમાં હોય અર્થાત્ રાજભવનમાં હોય કે જંગલમાં હોય તેને સમાન ભાસે છે; કેમ કે તે તે ક્ષેત્રના ભવનરૂપ ભાવ કે વનરૂપ ભાવ પોતાને માટે સમાન છે. વળી ભવમાં અને મોક્ષમાં પણ સમાન બુદ્ધિ થાય છે; કેમ કે કર્મના સંયોગરૂપ ભવ કે કર્મના વિયોગરૂપ મોક્ષ પોતાનાથી પૃથફ છે અને પોતે પોતાના સમભાવમાં સદા સ્થિત છે તેથી ભવ-મોક્ષમાં પણ સમાન પરિણામવાળા સમાધિવાળા જીવો સંસારમાં હોવા છતાં સુખી છે. ર૪ના શ્લોક :
निरञ्जनाः शङ्खवदाश्रयन्तोऽस्खलद्गतित्वं भुवि जीववच्च । वियद्वदालम्बनविप्रमुक्ताः, समीरवच्च प्रतिबन्धशून्याः ।।२४१।। शरत्सरोनीरविशुद्धचित्ता, लेपोज्झिताः पुष्करपत्रवच्च ।
