________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૨૨૩–૨૨૪
શ્લોક ઃ
आसक्तिमानात्मगुणोद्यमेऽन्यकथाप्रसङ्गे बधिरान्धमूकः । क्रियासहस्त्रासुलभं लभेत, निर्ग्रन्थमुख्यः स्वदयाविलासम् ।।२२३ ।।
૩૭
શ્લોકાર્થ ઃ
આત્મગુણના ઉધમમાં આસક્તિવાળા, અન્યની ક્થા કરવાના પ્રસંગમાં બધિર, આંઘળા ને મૂંગા, નિગ્રંથ મુખ્ય એવા સાધુ હજારો ક્રિયાથી અસુલભ એવા સ્વદયાના વિલાસને પ્રાપ્ત કરે છે. II૨૨૩॥
ભાવાર્થ:નિગ્રંથ મુખ્ય એવા સાધુનું સ્વરૂપ ઃ
સાધુને બાહ્ય સર્વ પદાર્થ પ્રત્યે આસક્તિ વર્તતી નથી પરંતુ આત્મગુણની નિષ્પત્તિમાં જ આસક્તિ વર્તે છે. તેવી આત્મગુણોના વિકાસની પ્રવૃતિને છોડીને અન્યની વિચારણા કરવાના પ્રસંગમાં સાધુ કાનથી બહેરા, ચક્ષુથી આંધળા અને બોલવાથી મૂક હોય છે તેથી જગતમાં કોણ શું કહે છે તે સાંભળવા માટેની ઉત્સુકતા વગરના હોય છે, ચક્ષુથી બાહ્ય વસ્તુને જોવામાં ઉત્સુકતા વગરના હોય છે અને જગતના બાહ્ય પદાર્થો વિષયક કથન કરવાના વિષયમાં મૂંગા પુરુષ જેવા હોય છે તેવા નિગ્રંથ મુખ્ય મુનિ હજારો ક્રિયાથી જે પ્રાપ્ત ન થઈ શકે તેવા પોતાના આત્માના ભાવપ્રાણના રક્ષણરૂપ સ્વદયાના વિલાસને પ્રાપ્ત કરે છે અર્થાત્ સતત મોહના ઉન્મૂલન દ્વારા પોતાના ભાવપ્રાણોની દયા કરે છે. II૨૨૩॥
શ્લોક ઃ
विकल्पहीनां स्वदयां वदन्ति, वैकल्पिकीमन्यदयां तु धीराः ।
