________________
૨૦
* વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૨૦૫-૨૦૧ સ્મરણ કરીને તે વચનાનુસાર ભાવો ઉલ્લસિત થાય તે રીતે કરે છે તેથી ભગવાનના વચનના બળથી ક્ષમાદિરૂપ દશ પ્રકારનો યતિધર્મ તેઓમાં પ્રગટ થાય છે. આ રીતે ભગવાનના વચનના સ્મરણપૂર્વક સર્વ ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરીને ક્ષમાદિભાવોને ધારણ કરનાર યોગી જ્યારે અસંગદશાને પામે છે ત્યારે, ક્ષમાદિ દશ પ્રકારના યતિધર્મના સેવનની વાસના તેઓમાં અત્યંત સ્થિર થાય છે તેથી તેઓમાં ધર્મક્ષમાદિભાવો પ્રગટે છે અર્થાત્ પૂર્વ ભૂમિકામાં તે વચનક્ષમારૂપ હતા તે દશ પ્રકારના ક્ષમાદિભાવો ધર્મક્ષમારૂપે અર્થાત્ જીવની પ્રકૃતિરૂપે, સ્થિર થાય છે. ર૦પા શ્લોક -
धर्मस्य मूलं हि दया दयायाः, क्षमेति संचिन्त्य भवन्ति सन्तः । कृतापराधेऽधि न कोपभाजः,
क्षमासमाधानशमाभिरामाः ।।२०६।। શ્લોકાર્થ :
ધર્મનું મૂળ દયા છે, ધ્યાનું ક્ષમા–દયાનું મૂળ ક્ષમા છે, એ પ્રમાણે ચિંતવન કરીને અત્યંત ભાવન કરીને, ક્ષમામાં સમાધાનને કારણે શમઅભિરામવાળાકક્ષાના પરિણામને કારણે શમસુખથી શોભતા સંતપુરુષો, કૃત અપરાધવાળા જીવોમાં પણ કોપવાળા થતા નથી. ર૦૬ના ભાવાર્થ
સંસારથી ભય પામેલા મહાત્માઓ વિચારે છે કે સંસારમાં પરિભ્રમણ કરતા જીવને દુર્ગતિના પરિભ્રમણથી રક્ષણ કરનાર ધર્મ છે અને સુગતિમાં સ્થાપન કરનાર ધર્મ છે. તે ધર્મનું મૂળ દયા છે અર્થાતુ પોતાના આત્માની અને અન્યજીવોની દયા છે. તે દયાનું મૂળ ક્ષમા છે. તેથી ધર્મના અર્થી એવા તે જીવો આત્માના ભાવપ્રાણના રક્ષણાર્થે દયાના મૂળ એવી ક્ષમાનું સ્વરૂપ વારંવાર સૂક્ષ્મપ્રજ્ઞાથી અવલોકન કરે છે અને તેનાથી આત્માને ભાવિત કરે છે તેના કારણે તેઓને ક્ષમા પ્રત્યેનો દૃઢરાગ ઉલ્લસિત થાય છે તેથી ક્ષમા જ મારું હિત
