________________
૨૦૧
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૧૮૮-૧૮૯ શ્લોકાર્ચ -
જે સાધુ સાધુવાદી હોય=જિનવચન અનુસાર સુંદર ભાષણ કરનારા હોય, કૃતકર્મશુદ્ધિવાળા હોય=આચારોની સારી શુદ્ધિ પાળનારા હોય, આગાઢ બુદ્ધિવાળા હોય=શાસ્ત્રમાં તીક્ષ્ણ બુદ્ધિવાળા હોય, સુભાવિત આત્મા હોય.ભગવાનના વચનથી ભાવિતમતિવાળા હોય, તે પણ સાધુ સ્વબુદ્ધિથી=પોતાની પ્રજ્ઞાના અતિશયથી, અવજનને પરાભવ કરતા=હું બુદ્ધિમાન છું એવી બુદ્ધિથી અન્યને હીન માનતા, પ્રાપ્ત સમાધિનિષ્ઠ નથી=સમાધિ પરિણામવાળા નથી. I૧૮૮iા. ભાવાર્થ :
જે સાધુ સર્વત્ર જિનવચન અનુસાર બોલનારા છે તેથી ભાષાસમિતિવાળા છે. વળી, સંયમના સર્વ આચારો શાસ્ત્રવિધિ અનુસાર કરનારા છે તેથી કૃત કર્મશુદ્ધિવાળા છેત્રક્રિયાઓની જે શુદ્ધિ આચારોથી પ્રાપ્ત થાય છે તેને પ્રાપ્ત કરેલી છે, વળી શાસ્ત્રમાં કુશાગ્રબુદ્ધિવાળા છે અને સદા ભગવાનના વચનથી આત્માને ભાવિત કરનારા છે તેવા મહાત્માને સમાધિની પ્રાપ્તિ સુલભ છે. આમ છતાં કાંઈક પ્રમાદ દોષને કારણે પોતાની બુદ્ધિમત્તાને જોઈને પોતાનાથી અલ્પ બુદ્ધિવાળા એવા અન્ય સાધનો પરાભવ કરે છે અર્થાત્ “આ મહાત્મા પદાર્થને યથાર્થ જાણી શકતા નથી, મંદમતિવાળા છે” ઇત્યાદિ વચન દ્વારા પરનો પરાભવ કરે છે તેવા સાધુ મોહના ઉમૂલનને અનુકૂળ અંતરંગ સ્વસ્થતાના પરિણામોરૂપ સમાધિમાં નિષ્ઠાને પામેલા નથી પરંતુ શાસ્ત્રવચનથી ભાવિત થવા છતાં અન્યના અભિભાવના કારણે સમભાવના કંડકોની વૃદ્ધિને પામી શકતા નથી. માટે સમભાવના વૃદ્ધિના અર્થી સાધુએ કર્મકૃત બુદ્ધિમત્તા કે અબુદ્ધિમત્તાનો વિચાર કરીને લેશ પણ ગર્વ ધારણ કરવો જોઈએ નહિ, પરંતુ કર્મની વિચિત્રતાને જોઈને કર્મના ભાવોથી પોતાનો આત્મા ખરડાય નહિ તે રીતે ઉદ્યમ કરવો જોઈએ. ll૧૮૮ શ્લોક :
अनन्तपर्यायविवृद्धियुक्तं, ज्ञानार्णवं पूर्वमहामुनीनाम् ।
