________________
૧૯૭
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૧૮૪-૧૮૫ બીજ જેનું એવા રૂપમાં સમાધિવાળા મુનિઓને મદનો અવકાશ ક્યાંથી હોય? I૧૮૪l. ભાવાર્થ -
સંસારી જીવોનું રૂપ કેવું છે તેનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ ચિંતવન કરીને જેઓ સુસમાધિને પામેલા છે એવા મહાત્માઓને રૂપનો મદ થતો નથી અર્થાત્ પોતાના રૂપને જોઈને હું સુરૂપ છું, હું પુણ્યશાળી છું એવો અધ્યવસાય થતો નથી પરંતુ અપ્રમાદભાવથી સંયમમાં ઉલ્લસિત થવાનો અધ્યવસાય જ વર્તે છે.
સુરૂપનું સ્વરૂપ કેવી રીતે સમાધિવાળા મહાત્મા વિચારે છે તે બતાવતા કહે છે સંસારી જીવોનું રૂપ વિનાશશીલ છે; કેમ કે ગમે તે સામગ્રીને પામીને સુરૂપવાળા પણ કુરૂપવાળા બને છે. આથી જ અગ્નિઆદિથી દાઝી જાય તો પોતાનું સુરૂપ પણ કુરૂપ બને છે. વળી, જે આ દેહનું સુંદર રૂપ છે તે લોહીમાંસ આદિ લૂષિત દ્રવ્યથી પૂર્ણ છે માટે પણ તેવા રૂપને જોઈને વિવેકી પુરુષો હું રૂપવાળો છું એવો મદ કરતા નથી. વળી, આ રૂપ જરા અને રોગનું સ્થાન છે અર્થાત્ યુવાવસ્થામાં દેખાતું સુંદર રૂપ વૃદ્ધાવસ્થામાં અસાર બને છે. વળી, કુષ્ઠાદિ રોગો થાય તોપણ રૂપ અસાર બને છે, જેમ સનકુમાર ચક્રવર્તીનું રૂપ રોગથી ક્ષણમાં વિનાશ પામેલ.
વળી, સંસારી જીવોના રૂપને સાચવવા માટે પૂરતી કાળજી લેવામાં ન આવે તો વિનાશ પામે છે. આથી પ્રાપ્ત થયેલા રૂપને જાળવી રાખવા સદા ઉચિત પ્રયત્ન કરવો પડે છે તેથી પણ રૂપ અસાર છે. વળી, દેહનું જે રૂપ દેખાય છે તે લોહી અને વીર્યથી ઉત્પન્ન થયેલું છે માટે પણ અસાર છે. આ પ્રમાણે વિચારીને પોતાના સુંદર રૂપ પ્રત્યે નિર્મમબુદ્ધિવાળા એવા મહાત્માઓ રૂપનો મદ કરતા નથી. I૧૮૪ શ્લોક -
उपस्थिते मृत्युबलेऽबलेन, समाधिभाग माद्यति नो बलेन ।
