________________
૧૮
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૧૮૫-૧૮૬ आसाद्य चारित्रबलस्य निष्ठां,
संसारकोटीमरणापहीम् ।।१८५।। શ્લોકાર્ચ -
સમાધિવાળા મહાત્માઓ સંસારના કોટીમરણ હરણ કરનારી એવી ચારિત્રબળની નિષ્ઠાને પામીને ઉપસ્થિત એવા મૃત્યુબળમાં અબળ એવા બળથી=મૃત્યુના નિવારણ માટે બળ વગરના દેહના બળથી, મદ કરતા નથી. II૧૮૫ll ભાવાર્થ -
સંસારી જીવોને દેહનું બળ પ્રાપ્ત થયેલું હોય તો હું મહાબલિષ્ઠ છું એવી બુદ્ધિ થાય છે તેથી પોતાના બળવિષયક મદવાળા હોય છે. પરંતુ સમાધિવાળા મુનિઓ તત્ત્વને જોનારી નિર્મળદૃષ્ટિવાળા હોય છે તેથી વિચારે છે કે મારે પણ એક દિવસ દેહનો ત્યાગ કરીને મૃત્યુને પામવાનું છે તેથી ઉપસ્થિત એવા મૃત્યુના બળમાં તેના નિવારણનું સામર્થ્ય આ દેહમાં નથી; કેમ કે ગમે તેવું દેહનું બળ હશે તોપણ પોતે મૃત્યુનું નિવારણ કરી શકશે નહિ, જ્યારે ચારિત્રનું બળ તો સંસારના કોટિ મરણને હરનાર છે અને તેવી ચારિત્રની નિષ્ઠાને પામેલા મહાત્માને પોતાના ચારિત્રબળ માટે સંતોષ હોય છે. દેહના બળ માટે સંતોષ નથી તેથી દેહનો મદ કરતા નથી પણ સદા મોહથી અનાકુળ એવી ચારિત્રની પરિણતિને સ્થિર કરવા માટે જ ઉદ્યમ કરે છે; કેમ કે ચારિત્રના બળથી જ અનંત મૃત્યુનો નાશ થઈ શકે છે. દેહના બળથી આ ભવનું મૃત્યુ પણ નિવારણ થઈ શકતું નથી. ૧૮પા
શ્લોક :
विद्वाननित्यौ परिभाव्य लाभालाभौ स्वकर्मप्रशमोदयोत्थौ । मदं न लाभान च दीनभावमलाभतो याति समाहितात्मा ।।१८६।।
