________________
૧૭
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૧૫૪
समाधिलाभव्यवसायहेतोः,
क्व वैमनस्यं मुनिपुंगवानाम् ।।१५४।। શ્લોકાર્ચ -
સમાધિની પ્રાપ્તિના વ્યવસાયનો હેતુ હોવાથી ઉગ્ર વિહારમાં, સુદુષ્કર એવી ભિક્ષાવિશુદ્ધિમાં અને અસહ્ય એવા તપમાં, મુનિપુંગવોને મુનિરૂપી વૃષભોને, વૈમનસ્ય=ચિત્તની વિહ્વળતારૂપ કાલુણ, કયાંથી હોય ? અર્થાત્ ન હોય. ll૧૫૪ ભાવાર્થ
મુનિઓ આત્માને વીતરાગભાવથી ભાવિત કરીને સમાધિલાભના અત્યંત અર્થી છે. તેથી સમાધિલાભને અનુકૂળ એવો જે વ્યવસાય હોય તેનાં હેતુભૂત પ્રવૃત્તિમાં મુનિઓ સદા ઉત્સાહી હોય છે, જેમ ધનના અર્થી જીવોને ધનના લાભના વ્યવસાયમાં સદા ઉત્સાહ હોય છે. તેથી સમાધિની પ્રાપ્તિના કારણભૂત નવકલ્પી વિહારરૂપ સંયમની ઉગ્ર આચરણામાં તેઓને કોઈ વિહ્વળતા થતી નથી. પરંતુ અત્યંત યત્નાપૂર્વક નવકલ્પી વિહાર તે મહાત્મા તે રીતે કરે છે કે જેથી જિનઆજ્ઞાના પાલન દ્વારા સંયમના કંડકોની વૃદ્ધિ થાય છે. વળી, સાધુજીવનની ભિક્ષાની વિશુદ્ધિ અતિ દુષ્કર છે છતાં સમાધિલાભનો હેતુ હોવાથી સાધુને દુષ્કર એવી ભિક્ષાની વિશુદ્ધિમાં વૈમનસ્ય થતું નથી પરંતુ શક્તિના પ્રકર્ષથી શુદ્ધિની ગવેષણા કરીને સંયમના કંડકોની વૃદ્ધિ દ્વારા સમાધિને પ્રાપ્ત કરે છે.
વળી, અસહ્ય એવું અનશન આદિ તપ પણ સમાધિની પ્રાપ્તિનું કારણ હોવાથી મુનિઓને વૈમનસ્યનું કારણ બનતું નથી. પરંતુ નિર્લેપતાની વૃદ્ધિ દ્વારા સમાધિની વૃદ્ધિનું જ કારણ બને છે. તેવા મુનિઓ ૧૮ હજાર શીલાંગરૂપ વ્રતને વહન કરનારા હોવાથી મુનિપુંગવો છે અને તેઓ ૧૮ હજાર શીલાંગને વહન કરીને વિશેષ વિશેષ પ્રકારની સમાધિને પ્રાપ્ત કરે છે. II૧૫૪ના
