________________
૧૩૬
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૧૨૭, ૧૨૮-૧૨૯ ભાવાર્થ :ઘણા સંકલ્પરૂપ વિકલ્પોના લોલકલ્લોલની માલાથી આકુલિત એવા જીવને સમાધિજન્ય સ્થિરભાવ કષાયવમનનો એકાંતિક હેતુ:
જીવમાં અનાદિકાળથી આ મને ઇષ્ટ છે, આ મને અનિષ્ટ છે, એ પ્રકારના સંખ્યાતીત સંકલ્પો વર્તે છે અને તે સંકલ્પોને કારણે ઇષ્ટપદાર્થો પ્રત્યે રાગના અને અનિષ્ટ પદાર્થો પ્રત્યે દ્વેષના વિકલ્પો ઊઠે છે અને આવા વિકલ્પોના લોલકલ્લોલની ચપળ એવા કલ્લોલની, હારમાળાથી આકુલિત એવો જીવ છે. તેવા જીવોમાં જે કષાયરૂપી ઝેર વર્તે છે, તે ઝેરના નાશનો અન્ય કોઈ હેતુ સમાધિના સ્થિરભાવ સિવાય એકાંતે નથી જ.
આનાથી એ પ્રાપ્ત થાય છે કે ઉપદેશાદિની સામગ્રી સદ્ગુરુનો યોગ, મનુષ્યભવની પ્રાપ્તિ આદિ પણ કષાયવમન પ્રત્યે હેતુ હોવા છતાં તે સર્વ હેતુઓ એકાંતિક હેતુઓ નથી, પરંતુ સમાધિજન્ય સ્થિરભાવ એ કષાયેવમન પ્રત્યે એકાંતિક હેતુ છે, માટે સંસારની વિડંબણાના પ્રબળ કારણભૂત એવા કષાયોના વમન અર્થે મહાશયવાળા જીવોએ સમાધિજન્ય સ્થિરભાવમાં યત્ન કરવો જોઈએ. ll૧૨ના અવતરણિકા -
શ્લોક-૧૨૭માં બતાવ્યું કે કષાયોરૂપી ઝેરનું વમન સમાધિના ઐમિત્ય= સ્થિરભાવ, વગર થઈ શકે નહીં. હવે સમાધિનું સ્વરૂપ બતાવીને તે સમાધિથી વિષયોરૂપી વિષવૃક્ષનું છેદન પણ થઈ શકે છે તે બતાવવા અર્થે કહે છે – શ્લોક :
परेषु न स्यात् परिणामयोगो, न जन्म तेषु ग्रहणं न तेषाम् । अखण्डसौख्यानुभवस्वभावश्चिन्मात्रमस्मीति समाधिवृत्तेः ।।१२८ ।। રાલિમિટ પત્નવિતાનવિદ્યાसंस्कारसिक्तान् विषयान् विषद्रून् ।
