________________
૧૦૫
વૈરાગ્યકાલતા/શ્લોક-૧૦૦-૧૦૧ ભાવાર્થ - મોહના સૈન્યની સ્થાનભ્રષ્ટ થવાથી ચારિત્રના સૈન્યને પ્રતિકૂળ થવા માટેની વિચારણા :
કમલોનો સમૂહ સૂર્યને આશ્રિત થઈને ખીલે છે અને રાત્રે ચંદ્રનો ઉદય થાય છે ત્યારે તે ચંદ્ર સર્વ કમલોનો સંકોચ કરે છે, તેને આશ્રયીને કવિ ઉપમા આપે છે કે મોટા એવા સૂર્યને આશ્રિત કમલોના સમૂહને ચંદ્ર સંકોચ કર્યો જેના ફળરૂપે સવારના સૂર્યનો ઉદય થવાથી ચંદ્રનું તેજ હણાઈ ગયું તેમ જ શ્રાવકો લોકોત્તમ એવા તીર્થકરને આશ્રિત છે તેઓને ઉપદ્રવ કરનારા એવા મોહના સૈન્યો વડે વિચારણા પણ ન કરી હોય તેવા અતર્કિત અનર્થની પ્રાપ્તિ કરાઈ.
આશય એ છે કે કોઈક નિમિત્તને પામીને શ્રાવકના ચિત્તમાં મોહના પરિણામો થાય છે ત્યારે તે વિચારે છે કે આ મોહના પરિણામોથી રક્ષણનો ઉપાય અત્યંત ઉપયોગપૂર્વક કરાયેલી ભગવાનની પૂજા છે, તેથી મોહના ઉપદ્રવથી આકુળ થયેલા શ્રાવકો અત્યંત ઉપયોગપૂર્વક ભગવાનની પૂજા કરે છે, તેથી ભગવાનના ગુણોથી વાસિત થયેલું તેઓનું ચિત્ત મોહના નિમિત્તોને આલંબન લેવાને અભિમુખ પણ થતું નથી, તેથી મોહનું સૈન્ય સ્થાનભ્રષ્ટ થાય છે જેના કારણે બાહ્ય નિમિત્તો પણ શ્રાવકના ચિત્તમાં મોહના ભાવો કરવા સમર્થ બનતાં નથી, પણ વૈરાગ્યની વૃદ્ધિનું કારણ બને છે અને સંસારની બધી સ્થિતિ શ્રાવકોને ઇન્દ્રજાળ જેવી દેખાય છે, તેથી શ્રાવકના ચિત્તમાં મોહના સંસ્કારોની સ્થિતિ ઘણી વિષમ થાય છે. તે બતાવવા માટે ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે મોટાને આશ્રિતને ઉપદ્રવ કરનારા એવા અમને અતર્મિત એવી વિષમ સ્થિતિ પ્રાપ્ત થઈ, એમ મોહનું સૈન્ય વિચારે છે. ll૧૦૦માં શ્લોક -
अतिप्रकाशादपि जृम्भमाणमसंवृतं धाम किलोद्धतेषु । दीपाकुरस्येव महानिलेषु, થીરી સદ્ય નિધનં યતિ ા૨ાા
