________________
૧૦૪
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૯૯-૧૦૦ તત્ત્વકાયઅવસ્થાને યાદ કરે છે અને તેની પ્રાપ્તિના ઉપાયરૂપે સર્વવિરતિની શક્તિના સંચય માટે સદા યત્ન કરે છે, તેવા શ્રાવકો મોહનું સ્થાન પ્રાપ્ત થાય તેવા અસઆલંબન ગ્રહણ કરતા નથી, તેથી તેવા શ્રાવકોના ચિત્તમાં રહેવાના સ્થાનરૂપ ગૃહનો નાશ થયેલો હોવાથી મોહના પરિણામો હાથ ઘસતા રહે છે. અર્થાત્ કોઈ પ્રવૃત્તિ કરવા અસમર્થ બને છે અને શ્રાવકની ચિત્તવૃત્તિમાં પોતાનું કોઈ સ્થાન નહિ હોવાથી હતાશ થયેલા હોય છે તો પણ શ્રાવકના આત્મામાં મોહના સંસ્કારો સુષુપ્ત પડેલા છે જે નિમિત્તની અપેક્ષા રાખીને બેઠેલા છે. તેથી એકાંતમાં મોહની પ્રકૃતિઓ એકઠી થઈને શ્રાવકના ચિત્તમાં સ્થાન મેળવવા માટે વિચારણા કરે છે એમ કહેલ છે.
આથી જ્યારે જ્યારે શ્રાવકનું ચિત્ત ભગવાનના ગુણોની સ્મૃતિથી અત્યંત ભાવિત નથી ત્યારે ત્યારે નિમિત્તને પામીને મોહના સંસ્કારો જાગ્રત થાય છે. IIલા અવતરણિકા -
શ્લોક-૯૯માં કહેલ કે મોહનું સૈન્ય પોતાના સ્થાન વગરનું થવાથી એકઠું થઈને ચારિત્રના સૈન્યને પ્રતિકૂળ થવા માટેની વિચારણા કરે છે. તે કેવા પ્રકારની વિચારણા કરે છે ? તે બતાવે છે – શ્લોક :
સંકોચન યાત્મમmgવું, सूर्याश्रितं प्रातरुपैति चन्द्रः । उपद्रवद्भिर्महदाश्रितान,
प्राप्तं किमस्माभिरतर्कितं तत् ।।१००।। શ્લોકાર્ચ -
સૂર્યને આશ્રિત એવા કમલખંડને સંકોચન કરતો આર્થાત્ કમલોના વનને સંકોચન કરતો એવો ચંદ્ર સવારના જે ફળને પામે છે, તે મોટાને આશ્રિત=ભગવાનને આશ્રિત, શ્રાવકને ઉપદ્રવ કરનારા એવા અમારા વડે અતતિ એવું શું પ્રાપ્ત ન કરાયું ? II૧૦૦|
