________________
20
कुलनीतिधर्मविशिका तृतीया પૂર્વકાળમાં નાના જન સમૂહ માટે ગણ, ગોષ્ઠી, ઘટા, પેટક, જલ વગેરે સંજ્ઞાઓ હતી, મદિરાપાનનો નિષેધ વગેરે તે તે સમૂહોમાં પળાતા સર્વ આચારો પણ કુલનીતિ ધર્મો સમજવા.
सव्वे वि वेयधम्मा निस्सेयससाहगा न नियमेण । आसयभेएणऽन्ने परंपराए तयत्थं ति ॥ १९ ॥ सर्वेपि वेदधर्मा निःश्रेयससाधका न नियमेन ।
आशयभेदेनान्ये परंपरया तदर्थमिति ॥ १९ ॥ બધા જ વેદ ધર્મો મોક્ષ સાધક છે એવો નિયમ નથી. શુદ્ધ આશયવાળા. કેટલાક ધર્મો પરંપરાએ મોક્ષ સાધક છે.
विसयसरुवऽणुबंधेण होइ सुद्धो तिहा इहं धम्मो । जं ता मुक्खासयओ सव्वो किल सुंदरो नेओ ॥ २० ॥ विषयस्वरूपानुबन्धेन भवति शुद्धस्त्रिधेह धर्मः ।
તો મોક્ષાશ્રયતઃ સર્વ વિ7 jો યઃ છે ૨૦ . વિષયશુદ્ધ, સ્વરૂપ શુદ્ધ અને અનુબંધ શુદ્ધ આ ત્રણ પ્રકારે ધર્મ શુદ્ધ હોઈ શકે. આ ત્રણ પ્રકારનો ધર્મ મોક્ષના આશયવાળો હોવાથી સુંદર છે.
આ ત્રણ પ્રકારો યથોત્તર શુદ્ધ છે : ૧. વિષયશુદ્ધ = આશય શુદ્ધ પણ ક્રિયા અશુદ્ધ. જેમ મોક્ષ માટે કોઈ પર્વતાદિ ઉપરથી પડીને આત્મઘાત કરે અથવા કાશી જઈને કરવત મૂકાવે.
૨. સ્વરૂપ શુદ્ધ = આશય શુદ્ધિ સાથે ક્રિયા પણ સારી હોય, લોકદષ્ટિથી પાંચ યમ આદિનું પાલન હોય, મોક્ષમાર્ગના યથાર્થ જ્ઞાનથી રહિત અજ્ઞાનીઓને આ અનુષ્ઠાન હોય.
૩. અનુબન્ધ શુદ્ધ = શાન્તવૃત્તિ અને તત્ત્વસંવેદનયુક્ત મહાત્માઓને હોય.
પ્રથમમાં અજ્ઞાનબાહુલ્ય હોવાથી એ અનુષ્ઠાનથી મોક્ષમાર્ગનાં વિદ્ગો ટળતા નથી. પરંતુ સદાશયનો અંશ હોવાથી તે અનુષ્ઠાન ઉચિત જન્મ પ્રાપ્ત કરાવે, એમ કોઈ કહે છે. દ્વિતીયમાં દોષો શમી જાય છે, પરંતુ દોષોનો નાશ ન થાય. તૃતીયમાં 'દોષના તારતમ્યની વિચારણા હોવાથી દોષોનો આત્મત્તિક નાશ થાય છે. (અધ્યાત્મસાર - અધ્યાત્મસ્વરૂપાધિકાર)
છે રૂતિ ગુરુત્વનીતિથMર્વિશિક્ષા તૃતીયા ! १ अ घ च मुक्खसयाओ
