Yogdrushti Samucchay Part 03

SR No.: 020954
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhuvanbhanusuri, Padmasenvijay
Publisher: Divyadarshan Trust
Publication Year: 2000
Total Pages: 342
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 40 MB

Page 191

176
યોગદષ્ટિ વ્યાખ્યાનો ભાગ-૩ નિર્વાણના ત્રણ લક્ષણ તે-તે મતવાળાઓને માન્ય જ છે. વથમેડમે(મિ) ચાહ
બધા મતે જ્યાં સુધી જીવ અસદાશિવ કે તøક્ષવિસંવાલાશિરાવાથનામય અસિદ્ધ અવસ્થામાં હોય છે, ત્યાં સુધી જન્મનિયિંરાતત્ત્વ, વતનના દોરાત: રૂશા મરણની પીડા હોય છે. કર્મકૃતપીડાઓ હોય છે,
તøક્ષUITSવિસંવાનિતિ-નિર્વાણનલ- મોહાદિની પરિણતિજન્યપીડાઓ હોય છે. આત્મા વિસંવાદાત્ ! અનમેવદિ-નિવાઈ તિમ- સિદ્ધ થાય છે ત્યારે જન્મ-મરણ-કર્મ-મોહવાધાખ્યા, તેમના મયં-વિદ્યમાનદ્રવ્યમવિરામ, પરિણતિવગેરે નાશપામી ગયા હોવાથી એ સંબંધી નિયિં ર- કર્તવ્યમાવત્રિવધનામાવેન પર કોઈ પીડાઓ-બાધાઓ પણ રહેતી નથી. આમ તવમેવમૂતં યો-યસ્માત્ બન્મદિયો તો- સદાશિવ કહો કે સિદ્ધાત્મા કહો, બંને વચ્ચે માત્ર जन्मजरामरणाऽयोगेन॥१३१॥
નામનો ફરક છે. વસ્તુસ્વરૂપનો નહીં. આ એક જ કેમ છે? તે બતાવે છે
વળી પરતત્ત્વ (૨) નિરામય છે. પરતત્ત્વમાં ગાથાર્થ જેથી જન્મવગેરેનો સંભવ નથી, તમામ આમય-રોગ વિનાશ પામેલા છે. નથી તેથી આ પરં તત્ત્વ નિરાબાધ, નિરામય અને શરીરગત વરવગેરે રોગ કે નથી દેવતાઇ ઉપદ્રવ નિષ્ક્રિય છે. આ લક્ષણનો અવિસંવાદ હોવાથી આ વગેરે રૂપે આધિ દેવિક રોગ કે નથી મનમાં થતાં પરતત્ત્વ એક જ છે.
સંક્લેશ, સંતાપ વગેરેરૂપ આધ્યાત્મિક રોગ. ટીકાર્ય છે (સદાશિવઆદિશબ્દોથી મનમાં (૧) ભય (૨) શંકા અને (૩) વિહ્વળતા ઓળખાતું નિર્વાણસંજ્ઞા પામેલું પરતત્ત્વ એક જ - આ ત્રણ પ્રકારના રોગ થાય છે કે જે આભ્યન્તર હોવામાં કારણ એ છે કે-) આ બધા શબ્દોથી રોગ ગણાય છે. આ ત્રણના કારણે મન બેચેન બને સૂચિત પરતત્ત્વમાં ‘નિર્વાણ’ના લક્ષણો છે. ભયભીત, શંકાશીલ અને વિહળમનરોગગ્રસ્ત અવિસંવાદ છે બધામાં નિર્વાણ ના લક્ષણો ઘટે થયેલું ગણાય. પરતત્ત્વમાં શરીરાદિ જ ન રહેવાથી છે. નિર્વાણના લક્ષણો ક્યા? તે બતાવે છે – જેથી એવા કોઈ રોગો પણ હોવા સંભવતા નથી. મૂળ જ નિર્વાણમાં જન્મ, જરા અને મરણ નથી, તેથી તે ન હોય તો શાખા ક્યાંથી હોવાની? સદાશિવ કે (૧) નિરાબાધ – આબાધાથી રહિત છે. (૨) સિદ્ધાત્માવગેરેનામે પરતત્ત્વને ઓળખનારા પણ અનામય - દ્રવ્ય-ભાવ રોગથી મુક્ત છે અને સદાશિવવગેરે અવસ્થામાં આ રોગોનો અભાવ (૩) નિષ્ક્રિય - ક્રિયામાં કારણભૂત કર્તવ્યોનો માટે જ છે. શરીર નથી, માટે તાવ વગેરે આધિઅભાવ હોવાથી ક્રિયા વિનાનું છે.
ભૌતિક રોગોનથી, જીવ પરતત્ત્વમાં માત્ર અરૂપીવિવેચન : પરત-નિર્વાણનું લક્ષણ જ્યોતિરૂપ રહેતો હોવાથી દેવતાદ્વારા ઉપદ્રવ થવાનો સદાશિવ, સિદ્ધાત્મા વગેરે બધામાં લાગુ પડે છે, સંભવ પણ રહેતો નથી. અને મન ન હોવાથી એવાત કહી, ત્યાં સવાલ થાય કે, પરતત્ત્વનું લક્ષણ મનોગત સંતાપાદિ પણ થવા સંભવતા નથી. કેવું છે? એના સમાધાનમાં કહે છે.
તથા (૩) પરતત્ત્વ નિષ્ક્રિય છે. કોઈ (૧) નિરાબાધ: જ્યાં કોઈ બાધા-પીડા કર્તવ્ય બાકી રહ્યું ન હોવાથી કોઈ ક્યિા રહી નથી. નડતી નથી, તેવું નિરાબાધ પરતત્ત્વ છે. હવે આનું તેથી નિષ્ક્રિય છે. સદાશિવવગેરે માનનારા પણ નિરાબાધ સ્વરૂપ સદાશિવમાંકે સિદ્ધાત્મામાં પણ સદાશિવવગેરે અવસ્થાઓને નિષ્ક્રિય માને છે.