Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪)
(યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય વ્યાખ્યાનો
ત્યારે જ મોક્ષ અને સર્વકર્મથી છૂટકારો નથી થઈ યોગસંન્યાસ કરવાની જરૂર શી:જતો, અર્થાત્ સર્વે કર્મનો અંત નથી જતો. હજી ચાર
આયોજ્યકરણપૂર્વક યોગસંન્યાસઃઅઘાતી કર્મનો નાશ કરવો બાકી રહે છે. તેથી પહેલાં તો તેરમે ગુણઠાણે એનો લગભગ બધો ભોગવટો કર્યા
યોગસંન્યાસ કરવાની જરૂર એટલા માટે છે કે બાદ, છેવટનો એ ચાર અઘાતીનો અલ્પ અંશ ભોગવી
હવે જો આયુષ્યના છેલ્લા સમય સુધી યોગનો ત્યાગ ન નાશ કરવા માટે ચૌદમું ગુણસ્થાનક પ્રાપ્ત કરવું છે.
કરે અને કાયાદિ – યોગ ચાલુ હોય, તો છેલ્લા સમય
સુધી કર્મ બંધાય તો એ છેલ્લે સમયે બાંધેલું એ માટે તેમાં ગુણઠાણાના અંતિમ ભાગમાં “શૈલેશીકરણ” અર્થાતુ સર્વથા યોગરહિત એવી
શતાવેદનીય પછી કયાં ભોગવે? કેમકે આયુષ્ય ક્ષીણ શૈલેશી-અવસ્થા ઊભી કરવા “યોગ-સંન્યાસ' નામના
થતાં સર્વ કર્મનો ક્ષય થવો જોઈએ અને એથી મોક્ષ સામર્મયોગના અનન્ય પુરુષાર્થથી બની શકે છે. આ
થાય છે.મૃત્નવર્મક્ષો મોક્ષ. (તસ્ન=સર્વ.) તેથી શૈલેશી માટે જે યોગસંન્યાસ કરવામાં આવે છે, તે
કર્મબંધ તદ્દન અટકાવી દેવા માટે કાયાદિયોગનો, દ્વિતીય સામર્મયોગ છે. પહેલો “ધર્મસંન્યાસ' નામે
પહેલાં યોગસંન્યાસ યાને ત્યાગ અર્થાત નિરોધ કરવો સામર્થ્યયોગ; અને આ બીજો “યોગસંન્યાસ' નામે
પડે. એને યોગસંન્યાસ, યોગનિરોધ કહેવાય. તે સામર્મયોગ કહેવામાં આવ્યો. પહેલા ધર્મ સંન્યાસમાં કરવાનું કાર્ય કોઈ ૧-૨ સમયમાં ન થઈ શકે. એ તો મુખ્ય હેતુભૂત શુકલધ્યાનના પહેલા બે પાયાના
અસંખ્ય સમયનું કાર્ય છે. આલંબન હોય છે; અને યોગ સંન્યાસમાં કારણ તરીકે આયોજયકરણ શા માટે :એના જ છેલ્લા બે પાયાનું આલંબન હોય છે.
યોગનિરોઘ સિદ્ધ કર્યા પછી ભોગવવાના એક ખાસ ખુલાસો :- અહીં આપણે પૂર્વે અવશિષ્ટ (બાકીના) ભવોપગ્રાહી-અઘાતી કર્મના વિવેચન કરતાં ઘર્મસંન્યાસ-યોગસંન્યાસને ભોગવટામાં યોગની હયાતી ન હોવાથી ત્યાં એકલું સામર્મયોગનાં બે કાર્ય તરીકે વર્ણવ્યા હતા, તે એ કર્મોનું શુદ્ધ વેદન જ રહેવાનું, કોઈ યોગ નહિ. તો એ હિસાબે કે સામર્થ્યયોગ એક જબરદસ્ત આત્મ પુરુષાર્થ કર્મોનાં દળિયાંને અત્યારે જ એવી સ્થિતિમાં મૂકી દેવા છે. અને તેના પરિણામે આ બે સંન્યાસ નીપજે છે. જોઈએ કે તે તે સમયમાં સરળ રીતે ઉદયમાં આવી પરંતુ “સામર્મયોગ' ખરી રીતે માત્ર સામર્થ્ય યાને આવીને ક્ષય પામતા જાય. આ કરવા માટે તેરમા વિશિષ્ટ વીર્યોલ્લાસ નથી; કિન્તુ એ વીર્ષોલ્લાસથી ગુણઠાણાના છેવટના ભાગમાં યોગનિરોધ કરવા પૂર્વે થતી જે ધર્મ-સંન્યાસાદિરૂ૫ પ્રવૃત્તિ, તે છે. - જેમકે, “આયોજયકરણ' નો એક પ્રયત્ન કરવામાં આવે છે. ઇચ્છાયોગ” એ માત્ર ધર્મપ્રવત્તિની ઈચ્છા નથી, ‘આયોજય’ એટલે તે તે કર્મ-દળિયાંને તે તે કાળમાં પરંતુ એ ઈચ્છાથી થતી ધર્મપ્રવત્તિ છે: ઈચ્છાપ્રધાન લય પામવા યોગ્ય તરીકે કેવળજ્ઞાનથી જાણીને, ધર્મપ્રવૃત્તિ છે. એમ સામર્થ્યયોગ પણ આત્માના ‘કરણ’ એટલે અચિંત્ય અનંત વીર્યથી તેવી સ્થિતિમાં અપૂર્વ સામર્થ્યથી થતી ઘર્મપ્રવૃત્તિ છે. માટે જ તે તે કર્મ-દલિકોને મૂકવા. કર્મ કાંઇ એક જ વ્યક્તિ શાસ્ત્રકાર મહાપુરુષે ઠીક જ સામર્થ્યયોગને બે નથી કે એની કલમે તેનો ભોગવટો થઈ જાય. એ તો ભાગમાં વહેંચી કહ્યું કે એક સામર્મયોગ ધર્મસંન્યાસ જુદા જુદા સમયે ઉદયમાં આવે એવા જાદા જાદા નામનો, અને બીજો સામર્મયોગ યોગસંન્યાસ કર્માણના સ્કન્ધ છે, જથ્થા છે. તેને કેવળજ્ઞાન અને નામનો. આમ ધર્મયોગના ત્રણ વિભાગ પડે -
ક્ષાયિક વીર્યના બળે તે તે સમયમાં ક્ષય પામવા યોગ્ય ઇચ્છાયોગ-શાસ્ત્રયોગ-સામર્મયોગ.તેથી સામર્થ્યયોગ સ્થિતિમાં મૂકવાની પ્રક્રિયાનું નામ આયોજ્યકરણ છે. એ વિશિષ્ટ વીર્યોલ્લાસથી થતો ધર્મયોગ લેવાનો છે, શૈલેશી અવસ્થામાં યોગ-સંન્યાસ નામનો છેલ્લો પણ નહિ કે માત્ર વર્ષોલ્લાસ.
ઉત્કૃષ્ટ યોગ આવે. આત્મા મૂળમાં “યથાપ્રવૃત્તકરણ'
For Private and Personal Use Only
| SR No. | 020952 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuvanbhanusuri, Padmasenvijay |
| Publisher | Divyadarshan Trust |
| Publication Year | 1993 |
| Total Pages | 282 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |