Amar Kosh

SR No.: 020030
Original Sutra Author: N/A
Author: Chintamani Shastri
Publisher: Government Central Book Depo
Publication Year: 1882
Total Pages: 463
Language: Hindi
Classification: Dictionary
File Size: 22 MB

Page 149

Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
१४३
द्वितीयं कांडम्. एनिरल्पतनौ श्रोणः पंगौ मुंडस्तु मुंडिते ॥४८॥ बलिरः केकरे खोडे खंजस्त्रिषु जरावराः॥ जडुलः कालकः पिलुस्तिलकस्तिलकालकः॥४९॥ अनामयं स्यादारोग्यं चिकित्सा रुक्प्रतिक्रिया॥ भेषजौषधभैषज्यान्यगदो जायुरित्यपि ॥ ५० ॥ स्त्री रुग्रुजा चोपतापरोगव्याधिगदामयाः॥ क्षयः शोषश्च यक्ष्मा च प्रतिश्यायस्तु पीनसः॥५१॥
न्युजः स्याद्वाच्यलिंगक इति मेदिनी ।" गडुलः “गडुरः । गडुः पृष्ठगडे कुब्जे इति मेदिन्याम् ।” द्वे कुव्जस्य “ कुबडा इति ख्यातस्य ।” कुकरः कुत्सितौ करौ यस्य सः । कुणिः “कूणिः । निसर्गतः कूणिपंगुपौगंडा इति नाममाला।" द्वे रोगादिना दूषितकरस्य । पृश्निः " पृष्णिः” अल्पतनुः द्वे अल्पा तनुर्यस्य तस्य अमानुषप्रायस्य । श्रोणः पंगु: हे जंघाविकलस्य । मुंडः मुंडितः द्वे कृतवपनस्य ॥ ४८ ॥ बलिरः केकरः द्वे नेत्रवियुक्तस्य " काणा, कैरा, तिरवा इति ख्यातस्य ।” के मूर्ध्नि कर्तुं शीलमस्येति केकरः खोड: “ खोरः खोलः । अथ खंजके खोडखोराविति रभसः ।" खंजः द्वे गतिविकलस्य " लंगडा इति ख्यातस्य । त्रिष्विति । जरावराः जराशब्दादवराः अर्वाक्पठिताः उत्तानशयाद्याः खंजांतास्त्रिषु वाच्यलिंगा इत्यर्थः । जडुलः “जठुलः" कालकः पिप्लुः त्रयं कृष्णवर्णस्य देहगतचिन्हविशेषस्य “ लासें इति ख्यातस्य ।” तिलकः तिलकालकः द्वे आकृतितो वर्णतश्च कृष्णतिलतुल्यस्य देहगतचिन्हस्य । तिल इव कालकः॥४९॥ अनामयं आरोग्यं द्वे रोगाभावस्य । “आमयस्याभावः अनामयम् । अर्थाभावेऽव्ययीभावः ।" चिकित्सा रुकप्रतिक्रिया द्वे रोगप्रतीकारस्य । “रुजः प्रति प्रतिक्रिया निरसनं रुकप्रतिक्रिया ।" भेषजं औषधं भैषज्यं “ भेषजं भेषं रोगं जयति भेषजम् । अगदः जायुः पंचौषधस्य । अगदसाहचर्याज्जायुरुदंत: पुंसि ॥ ५० ॥ रुक रुजा उपतापः रोगः व्याधिः गदः आमयः सप्त रोगमात्रस्य । तत्र रुक् जका. रांता । रुजा टाबंता । उभे स्त्रियौ । क्षयः शोषः यक्ष्मा त्रीणि क्षयरोगस्य । प्रतिश्यायः पीनसः हे पीनसरोगस्य पडसें इति ख्यातस्य । अयं मुहुर्नासाजलस्रावी ।
For Private And Personal