Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
१२२
सटीकामरकोशस्य [सिंहादिवर्गः “अधोगता तु खनको वृकः पुंध्वज उंदुरः” ॥ उंदुरुर्मूषकोऽप्याखुगिरिका बालमूषिका ॥ सरटः कृकलासः स्यान्मुसली गृहगोधिका ॥ १२॥ लूता स्त्री तंतुवायोर्णनाभमर्कटकाः समाः॥ नीलंगुस्तु कृमिः कर्णजलौकाः शतपयुभे ॥ १३ ॥
वृश्चिकः शूककीटः स्यादलिगुणौ तु वृश्चिके । वृकः पुंध्वजः उंदुरः पंच क्षेपकश्लोकगतनामानि मूषकस्य ।” उंदुरुः मूषकः "-हस्वोपधदीर्घोपधमुषमूषधातुभ्यां कनि मुषकः मूषक इति द्वयम्" आखुः त्रयं मूषकस्य, उंदुरुंदुरुरुंदुर इति शब्दार्णवे। गिरिका बालमूषिका द्वे स्वल्पमूषकजातेः। "खर्वानुर्वालमूषिकेति दुर्गः ।” छुडुंदरी गंधमुखी दीर्घतुंडी दिवांधिकेति श्लोकाध केचिदत्र पठंति । एतन्नामचतुष्टयं मूषकसदृशजातिविशिष्टस्य चिचुंद्रीति ख्यातस्य । सरटः कृकलासः “ कृकलाशः कृकुलासः कृतं शिरो ग्रीवा कंठं च लासयति" द्वे सरडा इति ख्यातस्य । मुसली गृहगोधिका “ गृहगोलिकेत्यपि पाठः" द्वे गृहगोधायाः “पाल इति ख्यातायाः ।" मुसति संशयं खंडयति शुभाशुभसूचकत्वात् मुसली ङीषता । मुशलीति तालव्यमध्यापि । ज्येष्ठा स्त्री कुड्यमत्स्या च गृहगोधा गृहालिकेति कोशांतरम् ॥ १२॥ लूता तंतुवायः “ तंत्रवायः” ऊर्णनाभः ऊर्णेव तंतु भी यस्य । मर्कटकः चत्वारि ऊर्णनाभस्य " कोष्टी कोळी इति ख्यातस्य । तत्र लूता नित्यं स्त्री नीलंगुः कृमिः " क्रिमिः । क्रिमिनः कृमिवस्कीटे लाक्षायां कृमिले खर इति मेदिनी । दुमामये भवेत्युंसि कीटे च कृमिवत्किमिरिति रभसः ।" द्वे अपि पुंसि क्षुद्रकीटमात्रस्य "कुसुरडा घुले इति ख्यातस्य"। नीलांगुरिति दीर्घमध्योऽपि । “ नीलंगुरपि नीलांगुरिति द्विरूपकोशः ।" कर्णजलौकाः शतपदी द्वे स्त्रीलिंगे । कर्णजलूका “घोण, गोम वळोजी" इति ख्यातायाः । शतं पादा यस्याः सा । “कर्णजलौकाः सांता । कर्णजलूका कर्णजलौकेति च टावंतापि" ॥ १३ ॥ वृश्चिकः शूककीट: द्वे शूककीटस्य “ ऊर्णादिभक्षकस्य कसर इति ख्यातस्य ।" शूकं शूकाकारं लोम तद्युक्तसर्वांगः कीटः शूककीटः । अलि: “आलिः ।" वृश्चिको द्रुण आलिः स्यादिति बोपालितः । आली । अथाली स्याहृश्चिके भ्रमरे पुमानिति कोशांतरम् ।” द्रुणः "द्रोणः" वृश्चिकः त्रीणि
For Private And Personal
| SR No. | 020030 |
| Book Title | Amar Kosh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chintamani Shastri |
| Publisher | Government Central Book Depo |
| Publication Year | 1882 |
| Total Pages | 463 |
| Language | Hindi |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 22 MB |