Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
११७
द्वितीयं कांडम् इक्षुगंधा पोटगलः पुंसि भूम्नि तु बल्वजाः॥ रसाल इक्षुस्तभेदाः पुंड्रकांतारकादयः॥१६३॥ स्यादीरणं वीरतरं मूले ऽस्योशीरमस्त्रियाम् ॥ . अभयं नलदं सेव्यममृणालं जलाशयम् ॥ १६४ ॥ लामज्जकं लघुलयमवदाहेष्टकापथे ॥ नडादयस्तृणं गर्मुच्छयामाकप्रमुखा अपि ॥ १६५॥ अस्त्री कुशं कुथो दर्भः पवित्रमथकत्तृणम् ॥ पौरसौगंधिकध्यामदेवजग्धकरौहिषम् ॥ १६६॥
इक्षुगंधा पोटगलः त्रीणि काशस्य " काशं पुन्नपुंसकम् ।” बल्वजा इत्येकं पुल्लिंगं बहुवचनांतम् “ मोळ, लव्हाळे, लवा इति ख्यातस्य । एको बल्वज इति भाष्यकारवचनादेकत्वे ऽपि ।" रसालः इक्षुः द्वे इक्षोः । पुंडः कांतारकः इत्यादयस्तस्येक्षोर्भेदाः । आदिना कोशकारादिग्रहः " स च । इक्षुः कर्कटको वंशः कां. तारो वेणुनिसृतिः । इक्षुरस्यः पोंडूकश्च रसालः कुसुमारकः इति" एकैकम्॥१६३॥ वीरणं वीरतरं द्वे तृणभेदस्य "काळावाळा इति ख्यातस्य" । अस्य वीरणस्य मूले उशीरं अभयं नलदं सेव्यं अमृणाणं जलाशयम् ॥ १६४॥ लामज्जकं लघुलयं अवदाहं इष्टकापथं इति दश नामानि स्युः । लघु लयं इति पृथगपि । लामज्जकं सुवासं स्यादमृणालं लयं लध्विति सुश्रुतः । अवदाहेष्टमिति अवदाहेष्टकापथमिति चैकैकं पदमिति । नडादयः नडकाशादयः तृणं तृणजातीया इत्यर्थः । " नलादय इत्यपि पाठः । ये च गर्मुच्छयामाकप्रमुखाः । गर्मुच्छचामाको तृणधान्यविशेषौ । प्रमुखशब्दाद्वक्ष्यमाणाः कुशादयः कंगुकोद्रवाद्याश्च । ते ऽपि तृणजातीयाः । “अत्र प्रमुखशब्दान्नीवाराद्या गृहीतव्याः । अन्यथा कोद्रवादीनां हविष्यत्वापातात् । श्यामाकः । श्यामको ऽपि चेति हलायुधाच्छयामको ऽपि ।" एकम् ॥ १६५ ॥ कुशं कुथः दर्भः पवित्रं चत्वारि कुशस्य । तत्र कुशं क्लीबपुंसोः । कत्तृणं पौरं सौगंधिकं ध्यामं देवजग्धकं रौहिषं षट् गंजाण "रोहिसगवत" इति ख्यातस्य तृणभेदस्य ॥ १६६ ॥ छत्रा अतिछत्रः पालनः । पालं क्षेत्रं हंतीति पालनः ।
For Private And Personal
| SR No. | 020030 |
| Book Title | Amar Kosh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chintamani Shastri |
| Publisher | Government Central Book Depo |
| Publication Year | 1882 |
| Total Pages | 463 |
| Language | Hindi |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 22 MB |