Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 99

દંગી
૧૧૩૪
દકિયું
સરકારી ઊપજ
[નામની એક રમત
પ્રત્યય,], લૈંગિયેલ વિ. [જુએ ‘હંગે' + ગુ. • ‘ઇયું' + એલ’દંડ-કરાઈ (દણ્ડ-) સ્ત્રી. [સં. + ક઼ા. કુરુઇ ’] સાની રકમની ત.પ્ર.] દગે કરનાર, કજિયા-ખેર, ધાંધલિયું દંગી (દગી) સ્ત્રી. ઘાસની ગંછ. (૨) બંને બાજુ અણી-દંડ-ફૂદડી (દા) સ્ત્રી. [સં. +જુએ ફૂદડી.”] (લા.) એ વાળા મેરાવાળું વહાણ, (વહાણુ.) દંઢ-હુ (દણ્ડ-) પું. [સં.] જુએ ‘દંડ-પાણિ,’ દંગા (ગા) પું. [ફ્રા. ‘જંગલ” દ્વારા] ઝઘડો, તારાન, ફિત્ર, દંડ-બેઠક (દણ્ડ-બૅઠક) ન., ખ.વ. [સં. + જએ ‘બેઠક' સ્ત્રી.] અખેડા. (ર) (લા.) છાવણી. [॰ ઉઠાવવા, ૰ મચાવવા (રૂ.પ્ર.) તેાફાન કરવું, ખંડ કરવું] [‘દંગા(૧).' રંગ-ફિસાદ (દઙ્ગા) પું. [+જુએ ‘ફિસાદ.'] જુએ દઢ (દણ્ડ) પું. [×.] હાથમાં ઝાલી શકાય તેવા દાંડા, ડાંગ, (૨) વેત્ર, ડી, લાકડી. (૩) (લા.) સા, શિક્ષા. (૪) સન્ન-શિક્ષાની મુકરર થયેલી રકમ, ‘ફાઇન,’‘પેનલ્ટી,’(૫) એક જાતની કસરત. (૬) ચાર હાથની લંબાઈનું માપ (જૂનું). [॰ આપવા (રૂ.પ્ર.) સર્જા કરવી. (ર) સાની રકમ ભરપાઈ કરવી, ૦ કરવા (રૂ.પ્ર.) સન્ત કરવી. ૦ થા (રૂ.પ્ર.) સન્ન થવી. છસરા (૬.પ્ર.) સજાની રકમ ભરપાઈ કરવી. • લેવા (રૂ.પ્ર.) સાની રકમ વસલ કરવી.] દંડક (દણ્ડક) પું. [સં.] સજ્જ કરનાર માસ. (ર) લેક સભા-વિધાનસભા વગેરેમાં બહુમતી પક્ષના સભ્યાને દારનાર પિ’
કસરતમાં દંડ પીલવાની અને ઊ-પ્રેસ કરવાની ક્રિયા દંડ-ભીતિ (દણ્ડ-) સ્ત્રી. [સં] સજા થવાના ભય દંઢ-મું (દૃશ્ય-મુણ્ડ) પું. [સં.] (કેટલાંક તીર્થાંમાં) આર્થિક ભેટ લેવાના અને માથું મંડવાના રિવાજ, ડેંડ-મુંડ દંડ-ચષ્ટિ (દણ્ડ-) સ્રી. [સં., સમાનાર્થ શબ્દને સમાસ ] લાકડી, સેટી
દંઢકા (દણ્ડકા) સ્રી. [સં.] નર્મદા અને ગેદાવરી વચ્ચેનું વિશાળ અરણ્ય, ડાંગનાં જંગલ, (સંજ્ઞા.) [કાયઢા દંડ-કાનૂન (દણ્ડ-) પું. [સં, + જુએ ‘કાન.'] કેાજદારી દંડકારણ્ય (દણ્ડકા-) ન. [સં. ઙા + અર્થ] જુએ ‘દંડકા.’ દંઢ-ગ્રહણ (દ-) ન. [સં.] લાકડી પકડવી એ. (૨) (લા.) સંન્યાસ લેવા એ. (૩) સા તરીકેની રકમ લેવી એ દંડ-થાર (દણ્ડ-વૅાર) પું, [સં. + એ થાર.'] એક જાતની [‘મૅજિસ્ટ્રેટ' (દ.ભા.) દંઢ-ધર (દણ્ડ) શું. [સં.] મુકદ્દમા ચલાવનાર ન્યાયાધીશ, દંઢ-ધારણ (દણ્ડ-) ન. [સં.] (લા.) સંન્યાસ લેવા એ દંન (દણ્ડન) ન. [સં.] સજા કરવી એ
વનસ્પતિ
દંઢ-નાયક (દણ્ડ-) પું. [સં.] કાટવાળ કે પેાલીસ ખાતાના વડા અમલદાર (જના સમયના એક હોદ્દો) દંડ-નિબંધ (દણ્ડ-નિબન્ધ) પું. [સં.] કેાજદારી કાયદાને ગ્રંથ, ‘પીનલ ફાડ’ [વ્યવસ્થાનું શાસ્ત્ર દંડ-નીતિ (દણ્ડ-) સ્ત્રી, [સ.] રાજ્યશાસનમાં દંડ વગેરેની દંઢનીય (દણ્ડનીચ) વિ. [ર્સ,] સજ્જ કરાવાને પાત્ર દંઢનીય-તા (દૃણ્વનીચ-) સ્ત્રી. [સં.] સજ્જ થવાની પાત્રતા દંદ્ર-ન્યાય (દણ્ડ-) પું. [સં] મેાજદારી રાહે અદાલતમાં કામ ચલાવવું એ, અભિયાગ, ‘પ્રેસિક્યુશન’ દંઢ-પાણિ (દણ્ડ-) પું. [સં.] તેના હાથમાં દંડ ધારણ કરેલે હેાય તેવા આદમી, દ્વાર-પાલ [(૨) સખત સર્જા દંઢ-પાŽષ્ય (દણ્ડ-) ન. [સં.] સજા કરવામાં થતા પક્ષપાત, દંડ-પાલ (દણ્ડ) પું. [સં.] ન્યાયાધીશ, ‘જજ,’ ‘મૅજિસ્ટ્રેઇટ’ દઢ-પાશિક (દણ્ડ-) પું. [સં.] ફાંસી દેવાનું કામ કરનાર સરકારી કર્મચારી
દંડ-પ્રણામ (દણ્ડ-) પું. [સં.] લાકડીની જેમ લાંબા પડી કરવામાં આવતા નમસ્કાર, દંડવત્પ્રણામ દઢ-પ્રહાર (દણ્ડ-) પું. [સં.] ઇંડાના માર
Jain Education International_2010_04
યાત્રા (દણ્ડ-) સ્ત્રી. [સં.] શત્રુઓના પરાભવ કરવાને ત્યાં ત્યાં ચઢાઈ લઈ જવી એ, વિજચ-યાત્રા દંઢ-ચય (દણ્ડ-) વિ. [સં.] સર્જાને પાત્ર, દંડનીય દંડ-લેખન (દણ્ડ) ન. [સં.] સા તરીકે વિદ્યાર્થીને આપેલું લખી લાવવાનું કામ, ઇમ્પોઝિશન’ દંડવત (દણ્ડવત) ન., અ.ન. [સં. ્વત્ અન્યના નામ જેવા પ્રયાગ], દંડવત્પ્રણામ (દણ્ડ-) પું., ન., ખ.વ. [સં,, પું.] લાકડીની જેમ ઊંધા સૂઈને કરવામાં આવતા નમસ્કાર, દંડ-પ્રણામ
દંડવું (ડવું) સ. ક્રિ. [સ. ૬-તત્સમ] સજા કરવી, શિક્ષા કરવી, નસિયત કરવી. (ર) આર્થિક સજ્જ કરવી. દઢાવું (દણ્યાનું) કમાણ,ક્રિ. દંઢાવવું (દણ્ડાવવું) પ્રે.,સ,ક્રિ. દંઢ-શક્તિ (દઢ-) સ્રી. [સં] સન્ન કરવાની તાકાત, કાએસેન' (ઉ.કે.)
દૂર-શાસ્ત્ર (દણ્ડ-) ન. [સં.] સજા કરવાનું શાસ્ત્ર, ‘પીનોલોજી’ Ëહસ્ત (દઢ) પું. [સં.] જએ ‘દંડ-પાણિ,’ દંડા-તેમ પું. [જએ ‘દંડો’ + ‘તાડવું.'] (લા.) લાકડીથી પતાવેલા ઝઘડા, (૨) વિ. દંડાને તેડી નાખે તેવું દંડા-ઠંડી (હડાદણ્ડી) સ્ત્રી. [સં.] લાકડીઓની મારકૂટ, દંડાખાજી દંઢા-બાજ (દણ્ડા-) વિ, જિએ ‘દંડા’+ફા. પ્રત્યય.] લાકડી મારવામાં કુરાળ
દાબાજી (દણ્ડા.) શ્રી.[+]. ‘ઈ' ત. પ્ર.] સામસામી લાકડીઓ મારવાની ક્રિયા, દંતાદડી
દઢા-ખેડી (દણ્ડા-) સ્ત્રી. [ જુએ ‘હૂંડી' + એડી.’] વચ્ચે ભરાવેલી પગની એડી
દરાયુધ (દષ્ઠાયુધ) ન. [સં, ૩ માયુ] યુદ્ધમાં જતાં યેાઢ્ઢાએ રાખવાનું તે તે હથિયાર (બધાં મળી ૩૬ કળ્યાં છે.) દંડાવવું, ઠંડાણું (દણ્ડા-) જુએ ‘ઠંડવું’ માં. [ત, દંડાયેલું દઢિત (દણ્ડિત) વિ. [સં.] જેને સજા કરવામાં આવી છે ઈંડિયું (દણ્ડિયું) વિ. સં. શ્ક + ગુ. યું' ત.પ્ર.] દંઢ ઉપર રહેલું, એક દાંડાને આધારે રહેલું, એકદંડિયું
દંડી (દલ્હી) વિ., પું. [સ., પું.] (દંડધારી) સંન્યાસી, (૨) એ નામના એક પ્રાચીન કવિ અને કાવ્યશાસ્ત્રી. (સંજ્ઞા.) દંડીકા (દણ્ડીકા) પું. [સં. ૩ દ્વારા ગુ.] નાનાા દંડા,
અળિયા, (૨) નગારાં વગાડવાની દાંડી ઉદ્ધૃત, દાંડ દંડીકું (દણ્ડીલું) વિ. સં. ટ્ઙ + ગુ. ‘ઈલું' ત. પ્ર.] (લા.) દડૂકિયું (દણ્ડકિયું) વિ. [જુએ ‘દંડક’ + ગુ. ‘ઇયું ’ ત.પ્ર.]