Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 459

પ્રત્યક્ષ-વાદ
૧૪૯૪
પ્રત્યયો
પ્રત્યક્ષ-વાદ મું. સિં ] જુએ “પ્રત્યક્ષ-પ્રમાણ-વાદ.” પ્રત્યભિજ્ઞા સી. [સં. પ્રતિ + મઉમશા] સરખા સ્વરૂપની પ્રત્યક્ષવાદી વિ. [.] જુએ “પ્રત્યક્ષ-પ્રમાણુવાદી- રેશના- વસ્તુ જોઈ પૂર્વની વસ્તુનું સ્મરણ થઈ આવવું એ. (૨) લિસ્ટ' (બ.ક.ઠા.), રિયાલિસ્ટ
ઓળખ, પિછાન, “આઈડેન્ટિફિકેશન” (મ ન.), “રેકૅગ્નિપ્રત્યક્ષ વ્યાપાર પું. (સં.) સંવેદન-વ્યાપાર, “પસવિંગ' શન(મ. ન.) (૩) જીવ અને ઈશ્વરને એકરૂપ માનવા એવી પ્રત્યક્ષ-શિક્ષણ ન [સં.] પ્રત્યક્ષ-પદ્ધતિથી અપાતી તાલીમ, સમઝ (૪) સંસ્કાર અને ઇદ્રિયથી થતું જ્ઞાન. (દાંતા) દાર્શનિક શિક્ષણ
પ્રત્યભિજ્ઞાત વિ. [સ. પ્રતિ + અમિ-જ્ઞાત] જેની પ્રત્યભિજ્ઞા પ્રત્યક્ષ-સિદ્ધ વિ. સિં] પ્રત્યક્ષ-પ્રમાણથી સાબિત થયેલું થઈ છે તેવું. (૨) ઓળખાયેલું પ્રત્યક્ષ સ્વીકાર કું. [સં.] જુઓ “પ્રત્યક્ષ-ગ્રહણ.” પ્રત્યભિજ્ઞા-દર્શન ન. [સં.] જેમાં મહેશ્વરને જ સર્વ સૃષ્ટિનું પ્રત્યક્ષનુભવ . [ + સં. મન-મ] સાક્ષાત્ અનુભવ નિમિત્ત તેમજ ઉપાદાન કારણ માનવામાં આવે છે તે પ્રત્યક્ષનુભવી વિ. [ + સં. .] સાક્ષાત અનુભવ કરનારું મત-સિદ્ધાંત
[(૨) ઓળખાણની નિશાની પ્રત્યક્ષાંશ (પ્રત્યક્ષશ) ૫. [ + સં. મં] ઐહિક કે ભોતિક પ્રત્યભિજ્ઞાન ન. [સં. પ્રતિ + અમિ-શાની એ “પ્રત્યાભિજ્ઞા.” પદાર્થ, દશ્ય જગત, ‘ ક્રિમિનન” (બ. ક. ઠા.)
પ્રત્યભિનંદન (-નન્દન) ન સિં. પ્રતિ + અમિ-નન] મળેલાં પ્રત્યક્ષીકરણ ન. [સં.] પ્રત્યક્ષ ન હોય તેને પ્રત્યક્ષ કરવાની અભિનંદનની સામે બદલામાં અભિનંદન કરવું એ, ક્રિયા, ‘રિયાલિશન' (બ. ક. ઠા.).
પ્રત્યભિવાદન પ્રત્યક્ષીકૃત વિ. સિં] પ્રત્યક્ષ ન હોય તેવું પ્રત્યક્ષ કરેલું પ્રત્યભિગ કું. [સ. પ્રતિ + મમ-ગોળ] દાવો કર્યો હોય પ્રત્યક્ષ-ભૂત વિ. સિ.] પ્રત્યક્ષ ન હોય તેવું પ્રત્યક્ષ થયેલું તેની સામે વળતે કરવામાં આવતે દાવો પ્રત્યક-સંજ્ઞા (-સંજ્ઞા) જી[સં] ભેદ-ભાવવાળી આંતર- પ્રત્યભિયાગ વિ. સં. પ્રત્યભિયોગ કરનારું સંવેદનરૂપ સંજ્ઞા. (બોદ્ધ)
[> ) પ્રત્યભિવાદ પું, દન ન. [સં. પ્રતિ + અમ-વાવન] પ્રત્યગ જુએ “પ્રત્યક' (સ્વર અને વેષ વ્યંજન પૂર્વે “ જ “પ્રત્યભિનંદન.' પ્રત્યગશ (પ્રત્યગશ) પું. સિં. પ્રરથ + અંરા, સંધિથી) પ્રત્યેક પ્રત્યય પું. . પ્રતિ + અg] અનુભવજન્ય જ્ઞાન, ‘ઇઝેશન' જડ ચેતન પદાર્થમાં રહેલે બહાથી ઇતર પ્રકારના અંશ. (ગે. મા.), (૨) પ્રતીતિ, ખાતરી, “કસે,’ (ન. પા.) (વેદાંત.).
પર્સેશન' (કે. હ.) (૩) વિશ્વાસ, ભરે. (૪) જેનું મૂળ પ્રત્યંગાત્મ-જીવનન. [જ “પ્રત્યગાત્મા' + સં.] પ્રત્યેક જીવ રૂપ પકડી ન શકાય તેવું વ્યાકરણ રૂપ કરવા લાગતું વર્ણપિતાની ભિન્ન ભિન્ન ક્રિયાઓ ઈચ્છાનુસાર કરવા શક્તિ- મક વળગણ, ‘એફિકસ.' (વ્યા.) [ખાતરીનું કારણ માન હોય છે એ પ્રકારને સિદ્ધાંત. (દાંત)
પ્રત્યય-કારણ ન. [સં.] જ્ઞાન થવાનો હેતુ કે પ્રજન. (૨) પ્રત્યંગાત્મ-ભાવ પું. [જ “પ્રત્યગાભા' + સં.) સર્વત્ર પ્રત્યય-કારી વિ. [સ, પું] વિશ્વાસ કરાવે તેવું
જીમાં બ્રહ્મ રહેલું છે એ પ્રકાર, બ્રહ્મચેતન્ય ભાવ (દાંતા) પ્રત્યય-રહિત વિ, -ત અલી. [] જે ભાષાના બંધારણમાં પ્રત્યાગાત્મ-સ્વરૂ૫ વિ, પું. [] પરમાત્મા, પરબ્રહ્મ. “આ પ્રકૃતિ અને આ પ્રત્યય” એવું કશું નથી–શબ્દો જ સ્થાન (દાંતા)
પર નામ સર્વનામ વિશેષણ ક્રિયારૂપ વગેરે બનતા હોય પ્રત્યંગાત્મા છું. [સં. ઘરથ + મારમા , સંધિથી] જીવાત્મા. તેવી ભાષા, જેમાં પૂર્વ પ્રત્યય અંત્ય વગેરે નથી તેવી (૨) પરમાત્મા, પરબ્રહ્મ (વેદાંત.)
(ભાષા), “સિન્ટેકટિકલ' (વ્યા.) પ્રત્યગ્દર્શન ન. સિં. ઘર + ઢન, સંધિથી] અંતર્મુખ પ્રત્યય-લુપ્ત વિ., તા સ્ત્રી, સિં.] જેમાં કાલક્રમે પ્રત્યયો ચથી જોવાની ક્રિયા
ધસાઈ ખરી પડ્યા છે - નાશ પામી ગયા છે તેવી ભાષા, પ્રત્યગ્દશી વિ. સિ, પું] પ્રત્યગ્દર્શન કરનાર, અંતર્મુખ વ્યસ્ત સ્વરૂપની (ભાષા), “એનેલીટિકલ' (વ્યા.) દૃષ્ટિવાળું
પ્રત્યય-વિઘા સ્ત્રી, સિં] વિચારસરણું, “આઈડિલેજી' પ્રત્યાદિ સ્ત્રી. [સ. કરણી + દૃષ્ટિ, સંધિથી] પ્રત્યગામામાં પ્રત્યય-સાધિત વિ. સિં] પ્રત્યય લાગી તૈયાર થયેલું રહેલી ચિત્તવૃત્તિ. (વેદાંત.) (૨) વિશ્વની આંતરિક રચના (ભાવાવરૂપ.) (વ્યા.) જોવાની સમઝ, “સેફ-કે-શયસનેસ' (રા, વિ.). (૩) પ્રત્યયાત્મક વિ. [સ, સં. પ્રથા + મારમન + ] જેમાં સહજ-બુદ્ધિ. (૪) વિ. પ્રત્યદશ
પ્રત્યય લાગ્યા હોય છે તેવું (ભાષા-સ્વરૂપ કે ભાષાનો તે પ્રત્યભિન્ન વિ. [સં] પ્રત્યેકમાં એકરૂપ (બ્રહ્મ.)(દાંત) તે શબ્દ), “
ઇલેકશનલ.' (વ્યા.) પ્રત્યક્ષ વિ. સિં. પ્રતિ + મu] નવીન, નતન, તા. (૨) શુદ્ધ પ્રત્યયાત્મિકા વેિ, શ્રી. સિં.] જેમાં પ્રત્યેક શબ્દસ્વરૂપ પ્રત્યકતા સમી. સિ.] નવીનતા, નૂતનતા
વાકથમાં પ્રત્યવાળું જ હોય છે તેવી પ્રત્યયાત્મક ભાષા. પ્રત્યથ-વય સ્ત્રી. [સં. °વાનું , ન.] ફૂટતી જવાની (સંસ્કૃત કુલની તે તે પ્રાચીન ભાષા), ‘ઈ-કલેકશનલ'(ક. પ્રત્યેનીક પું. [સં.] એ નામને એક અર્થાલંકાર. (કાવ્ય.) પ્રા.), ‘સિટિક’ (ક. મા.) (વ્યા.) પ્રત્યનુમાન ન. [સં. પ્રતિ + મન-માન] બીજાના અનુમાનનું પ્રત્યયાંતર (પ્રત્યયાન્તર) ન. [સ, પ્રણવ + અત્તર] બીજા ખંડન કરવા કરાતું અનુમાન, વિરુદ્ધ અનુમાન
પ્રકારનું જ્ઞાન. (૨) એકને બદલે બીજો આવી લાગે પ્રત્યકાર છું. (સં. પ્રતિ + મg-વIS] અપકારની સામે પ્રત્યય. (ભા.) કરવામાં આવતે અપકાર
પ્રત્યથી વિ. [સ, j] વિશ્વાસવાળું. (૨) ખાતરીવાળું.
પ્રયે ..