Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 281

નીચાણવું
જગ્યા, તળિયા તરફના ભાગ, ‘લાલાઇંગ એરિયા' નીચાણુ-શું વિ. [ +૩. ‘વું' ત.×.] નીચાણ તરફે ઢળતું, ઢાળ—પડતું
નીચાતિનીય નિ. [સં. નીચ + અતિ-નીચ] ખૂબ નીચું. (૨) (લા.) અત્યંત અધમ,અધમાધમ, ઘણું જ હલકું, અત્યંત દુષ્ટ
નીચાશય પુ. [સં. નીચ + સ્ત્ર-રાય] (લા.) અધમ મનેાભાવના, હલકા વિચાર. (ર) વિ. અધમ મને ભાવવાળું નીચા-સરું વિ. [જ઼એ ‘નીચું' + ‘સરવું’ + ગુ. ‘*' ×.] જુએ ‘નીચાણવું.’
.
વરાવવું
નીચું વિ. [સં, નીચ + ગુ. ‘ઉં” ત.પ્ર.] નીચે તરફ રહેલું. (૨) આછી ઊંચાઈનું, ઠીંગણું, વામણું. (૩) ધીમું, મંદ. (૪) ભાવ-તાલમાં એલું. (૫) ક્રિ.વિ. નીચે. [-ચા બાપનું (રૂ.પ્ર.) હલકી એલાદનું. -ચી ગરદને, -ચી મંડીએ (રૂ...) કલંક લાગ્યું હોય એ રીતે. (૨) શરમ આવી હોય એ રીતે. -ચી મંડી કરવી (રૂ.પ્ર.) શરમાઈ જવું. ૰ ચાલવું, ♦ એવું (રૂ.પ્ર.) શરમથી માં નીચું કરવું, (રૂ.પ્ર.) કલંક લાગે તેવું કામ કર્યું હતું. ॰ પહેલું (...) હલકા દેખાવું. લાગવું (રૂ.પ્ર.) શરમાવું] નીચે ક્રિ.વિ..જુઓ ‘નીચું' + ગુ. ‘એ’ સા.વિ.,પ્ર.] નીચેની બાજુએ, હેઠળ, તળે, નીચું. (૨) ક્રમમાં ઊતરતી કક્ષાએ નીચાચ્ચ વિ. સં. નીચ + ઉજ્જ્વ] છેક નીચેનું અને છેક ઊંચેનું (ભાગ કક્ષા અને સ્થાન પરત્વે) નીચેાચ્ચ-રેખા સ્રી. [+સં.] ગ્રહ કે ઉપગ્રહની વધારેમાં વધારે દૂધ એવી કક્ષાનાં બે બિંદુઓને જોડનારી સીધી લીટી. (ખગેાળ.)
નીચેાચ્ચ-વૃત્તિ વિ., ન. [સં.] મેટા વર્તુળના પરિધ ઉપર ક્રૂરતા મધ્યબિંદુવાળું વર્તુળ, ‘એપી-સાઇકલ’ (ગ.) નીજરું વિ. સં. નિjh-> પ્રા. નિષ્નË-] જર્જરિત, (૨) ઉજ્જડ, વેરાન, નિર્જેન
.
૧૩૧૬
નીજવું અક્રિ. [દે.પ્રા. નિષ્ન સૂતેલું. ના.ધા,] સૂક્યું. નિાવું ભાવે, ક્રિ. નિળયું પ્રે., સ,ક્રિ.
નજિયા ધર્મ પું, [અષ્ટસં.] શાક્ત સંપ્રદાય, મેટા પંથ (રામદેવજીને)
નીઠ ક્રિ.વિ. સં. નિશ્ચિંત> પ્રા. નિટ્ઠિમ દ્વારા; જ.ગુ.] નક્કી, ચેાસ, (૨) પરાણે, (૩) ચિત, ભાગ્યેજ નીડવું .ક્રિ. નીકળી જવું, એછું થવું. નીઠડાવું ભાવે, ક્રિ. નિઠરાવવું છે., સ.ક્રિ. નીડવવું જઆ ‘નીઢવું' માં.
નીઢવું અક્રિ. સિં, નિઃ ≥ પ્રા. નિર્દે-] (લા.) અંત આવવા, છેડા આવવા, (૨) ખૂટવું, એછું થવું. (૩) સાર થવું. (૪) જતું રહેવું, દૂર થવું. નિઠાવું ભાવે, ક્રિ. નિયાડ(-)વું, નીડવવું પ્રે., સ.ક્રિ. [(ર) (લા.) અછત, તંગી, દુકાળ નીઠિયા પું. [જએ નીઢવું' + ગુ. ઇયું' રૃ.પ્ર.] ઘટ, ઊણપ ની પું. [સં.] (પક્ષના) માળા નિર્ભય, નિર્ણાંક નીહર વિ. [સં. નિર્દે>પ્રા. શકય નિવ્રુ] ડર વિનાનું, નીતર-તા. [+સં., ત.પ્ર.] નીડરપણું, નિર્ભય-તા નાણુ (ણ્ય) સ્ત્રી, [જએ ‘નીરણ’ઉચ્ચાર-લાધવા] જએ
Jain Education International_2010_04
નીતિ-નિબંધ
‘નીરણ.'
નીષ્ણુપ (-૫), ॰ ટ્રૂપ (૫) સી. [સર॰ કચ્છી ‘નીણાઈ ' =સાલસપણું. પછીને જૂના ‘કણપ.'] સરળ સ્વભાવ,
નીતિ-જ્ઞ વિ. [સં.] જુએ ‘નૌતિ-કુશળ.’ નોતિજ્ઞ-તા સ્ત્રી. [સ.] નીતિ હોવાપણું [ડાળ નીતિ-ઢોંગ (ઢાંગ) પું. [+ જુએ ‘ઢાંગ.’] સદાચાર પાળવાને નીતિ-તત્ત્વ ન. [સં.] સદાચાર વિશેનું રહસ્ય નીતિતત્ત્વ-ચિંતન (ચિન્તન) ન. [સં.] જએ ‘નીતિ-ચિંતન,’ નીતિતત્ત્વજ્ઞ વિ. [સં.] -જ્ઞાતા, વેત્તા વિ. [સં., પું] સદાચારની ઝીણવટનું જ્ઞાન ધરાવનાર નીતિ-તંત્ર (-તન્ત્ર) [સં.] જુએ નીતિ-શાસ્ત્ર.’ નીતિ-દોષ પું. [સં.] સદાચરણમાં પડતી ભૂલ નીતિ-ધમ પું. [સં.] ધર્મબુદ્ધિવાળું સદાચરણ નીતિ-ધૈર્ય ન. [સં.] નૈતિક ધીરજ, મેરિલ કરેઇજ' વામ-માર્ગ,નીતિ-નાશ હું. [સં.] સદાચાર-પ્રવૃત્તિનેા વિશ્વાત, દુરા
G.
ચરણની અવધિ
નમ્રતા, ભલમનસાઈ
નીત ન. પેશાખ. (પારસીં.)
નીતરવું અ.ક્રિ. ટપકવું, ઝરવું, ગળવું. (૨) ડૅાળ કચરા વગેરે નીચે ઠરી જઈ (પ્રવાહીનું) સ્વસ્થ્ય થયું. નીતરાવું ભાવે, ક્રિ, નિતરાવવું પ્રે., સ.ક્રિ નીતરા ક્રિ.વિ. ફક્ત, માત્ર
નીતિ શ્રી. [સં.] ઢારવણી, (ર) સદાચરણ. (૩) સદાચરણના ધાર્મિક નિયમ, મેરેલિટી.' (૪) નૈતિક ધારણ, ‘એન્ડોમેન્ટ' (દ.ભા.) (૫) આચાર-પદ્ધતિ, ‘પેાલીસી,' (૬) રાજનીતિ, ‘પાલિટિકસ’
નીતિ-થા સ્ત્રી. [સં] સદાચરણને બેધ આપનારી વાર્તા નીતિ-કર્તન્ય ન. [સં.] સદાચારની દ્રષ્ટિએ કરવાની ફરજ, મારલ ઑબ્લિગેશન' (મ.ન.) નીતિ-કુશલ(-ળ) વિ. સં.] રાજનીતિમાં કુશળ [પુસ્તક નીતિ-ગ્રંથ (ગ્રન્થ) પું. [સં.] સદાચરણને બેધ આપતું નીતિ-ધેાષણા સ્ત્રી, [સ.] ચૂંટણી ઢંઢેરા, મૅનિકેસ્ટે’ નીતિ-ચિંતન (-ચિન્તન) ન. [સં.] નૈતિકતાના વિચાર, ‘એથિક્સ' (આ.ખા.)
નીતિ-નાશક વિ. [સં.] સદાચાર-વ્રુત્તિને આષાત કરનારું નીતિ-નિપુણ વિ. [સં.] જુએ ‘નીતિ-કુશલ,’ નીતિનિપુણ-તા શ્રી. [સં.] રાજનીતિમાં-વિશેની કાબેલિયત નીતિ-નિયમ પુ., ખ.વ. [સં.] સદાચરણને લગતાં ધારણ નીતિ-નિયંત્રક (-નિયત્રક) વિ. [સ.] આચાર-પદ્ધતિ કે કાય -પદ્ધતિની ચકાસણી કરનાર અને સચવાવાના વિષયમાં કાળજી રાખનાર, ‘સેન્સર’ નીતિ-નિરપેક્ષ વિ. [સં.] જેને નીતિ સદાચાર વગેરેની પડી ન હાથ તેવું, ‘એમોરલ’ [નાર, ‘મેરૅલિસ્ટ’ નીતિ-નિયામક વિ. [સં.] સદાચરણ દ્વારા નિયમમાં રાખનીતિ-નિયંત્રણ (-નિય-ત્રણ) ન. [...] નીતિ-નિયંત્રકનું કાર્ય નીતિ-નિર્દેશ પું. [સં.] બધાંને સ્વીકાર્યું અને તેવું કથન, યુનિવર્સલ પ્રેપેાન્ઝિશન' (મ.ન.) નીતિ-નિબંધ (-નિબન્ધ) પું. [સં.] સદાચારની વ્યવસ્થા