Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 1123

સક્રિય
સક્રિય વિ. [ä,] કામ કર્યું જતું, કામમાં રચ્યું પચ્યું રહેતું સ-ક્રોધ વિ. [સં.] ક્રોધવાળું, ગુસ્સે થયેલું
સખડી સ્ત્રી. [સં. સત્તિા > પ્રા. સંઘત્તિમા] (રાંધેલેા) ભાત. (પુષ્ટિ.) (ર) (લા.) પાણીમાં બનાવેલી અડીને હાથ ધાવા પડે તેવી રસેાઈની રાંધેલી તેતે ચીજ, (પુષ્ટિ.) સખડી-ભાગ હું. [+ સં.] ભાત-દાળ-શાક વગેરે રાંધેલી વાની ભગવાનને ધરવામાં આવે એ ક્રિયા. (પુષ્ટિ.) સખણું વિ. સં. સુક્ષ -> પ્રા. સુમ-] નિરાંત ભાગવતું, જંપવાનું, ઉધમાત વિનાનું, અઢપણું નહિ તેવું સખત વ [ા. સત્] કઠણ, પાચું નહિ તેનું. (ર) આકરું, ઉગ્ર. (૩) અધરું, ભારે, ન સમઝાય તેવું. (૪) કરડું, નિર્દય. (૫) ખૂબ. (૬) થકવી નાખે તેવું, (૭) મજબૂત. દૃઢ. (૮) આગ્રહાર્યું. (ર) કડક, સ્ટ્રિક્ટ.'
સગડી-ચૂલે પું. [ +જુએ ચ્હા.'] ફેરવી ફેરવી શકાય તેવા પૈડાંવાળા લોખંડના લા
સગડા` પું. [સં.શૈ. શi > પ્રા. સશસ્ત્ર, ગાડું] પૈડાંવાળા લાખંડના ચૂલા-પછી કોઈ પણ મેાટી ઊભી સગડી
(૧૦) એજાપ એનરસ' (૧૧) ગંભીર, ‘ગ્નીવિચસ,'સ-ગણુ પું. [સં.] ‘લઘુ-લઘુ-ગુરુ' એવા ‘લ-લગા’ પ્રકારના ગણ-મેળ છંદો માટેના ત્રિ-અક્ષરી ગણ. (પિં.) (૨) વિ. સહુ સાથે રહેલું
સગત પું. એ નામના એક જંગલી છેડ સગતી જુએ સખતળી.’
(૧૨) કન્ન-ભરેલું, ‘રિંગરસ.’[૰ કાયદા (રૂ.પ્ર.) જલમાં બારી, મજરીની સજા (રૂ.પ્ર.) ઘણી જ મજરી કરવી પડે તેવી કેદની શિક્ષા. ॰ લખાણ (૩.પ્ર.) આકરું લેખન. ૦ હાથે (૩.પ્ર.) ઘણી જ સખતાઈથી] સખ(-ગ)-તળી સ્ત્રી, ખેડામાં પગની પાટલીનૌ નીચે રહે તે પ્રમાણે નાખવામાં આવતા ચામડાના પગના પંજાના આકારના કરલે ટુકડા સખતાઈ સ્રી, [જુએ ‘સખત’+ ગુ. ‘આઈ” ત.પ્ર.], સખતી સ્ત્રી [ + ગુ.‘*' ત.પ્ર] જૂએ ‘સખ્તાઈ’
સગદીદ ન. [ફા.] પારસી કામમાં સગર્ભા સ્ત્રીએ કૂતરાનું દર્શન કરવાના એક રિવાજ
- ‘સખ્તી.’
સખળ-તખળ વિ. [રવા.] ખખળી ગયું હોય તેવું, વિખેરાઈ ગયેલું, ઢીલું પડી ગયેલું
સ-ખંઢ (-ખણ્ડ) વિ. [સં.] ખંડવાળું, વિભાગવાળું સખા હું. [સં.] મિત્ર, ભાઈ-બંધ, વયસ્ય, ગાઠિયા, ઢાસ્ત સખાઉ વિ.,સ્ત્રી, સ્વીકારાય તે જ નાણાં લેવા-દેવાની હૂંડી સખા( ય)ત (-ત્ય) સ્ત્રી. [સં. સુલા દ્વારા] (મૈત્રી-સંબંધે) સહાયતા, મદદ [ખેરાત, ‘ચૅરિટી’ સખાવત સ્રી. [અર.] છૂટે હાથે આપવામાં આવતું દાન, સખી' સ્રી, [સં.] બહેનપણી, સહિયર, સાહેલી સખી વિ. [અર.] ઉદાર, દાનેશ્વરી, દાની સખી-ભાવ હું. [સં] ભગવાનની બહેનપણી હાય એમ પ્રેમ કરી ભક્તિ કરવાના પ્રકાર
સખુન ન. [કા. સુખુન ] ખેલ, વચન, વેણુ, શબ્દ સ-ખક ક્રિ. વિ. [સં.] ખેદ્ર સાથે, દિલગીરી-પૂર્વક સખેદાશ્ચર્ય ન. [+ સં. આશ્ચર્ય] દિલગીરી સાથે ઊપજેલી [જએ ‘સખા’ (પદ્યમાં). ‘ઐયા' સ્વાર્થે ત.પ્ર]
૨૧૫૮
કે ઊપજતી નવાઈ
સખૈયા પું. [જુએ ‘સખી' + ગુ. સખ્ત વિ. [ફ્રા.] જએ ‘સખત,’ સખ્તાઈ , [ + ગુ. ‘આઈ ’ત.પ્ર.], સતી સ્ત્રી, [ફ.] સખ્ત હોવાપણું. (૨) અત્યંત જોર, જલમ, ક્રઅર્સન’ સભ્ય ન. [સં.] મિત્રતા, દાસ્તી, રાસ્તારી, ભાઈબંધી સગ સી. ર્સ, રિલા> શો.પ્રા. સિવા] જએ શગ.’ સગટે જુઓ ‘સરંગટા.’
સગઢ પું., સ્ત્રી, પગેરું, પગલાં. (૨) કૈંડા, માર્ગ. (૩) (લા.) સર-સમાચાર, ખખર. (૪) પત્તો, બાતમી, (૫)
સગવ૮૨
ઉકેલ, ‘ફ્યૂ.’ (દ.ભા.)
સગ-ઢગ વિ. [જુએ ‘ડગલું,દ્વિર્ભાવ.] ડગુ-મગુ, અ-સ્થિર સગઢગો પું. [+ગુ. ‘એ' ત.પ્ર.] અસ્થિરતા. (૨) (લા.) સંઢહ
સગડી શ્રી. સં. રા ટિh1>શી.પ્રા. સઢિયા, ગાડલી] પૈડાંવાળા લેાખંડના લેા-પછી સર્વસામાન્ય લેખંડના ગાળ-ચેારસ વગેરે ઘાટને ઊભા લે. [॰ માથે લેવી (રૂ.પ્ર.) પારકી આફત વહોરવી. ખળતો સગડી (૩.પ્ર.) કરજ, ઋણ, દેવું]
સગ(-ક્ર)ન પું., (૫) સી, હળના દાંડાના છેડેÜસરું બાંધવાને માટે રાખેલા ખીલે।. (ર) ગાડાની આડ-ખીલી સગપણુ ન. [૪‘સગું' +ગુ. ‘પણ ત.પ્ર.] સગાં તરીકેના સંબંધ, સગાઈ, ‘રિલેશન.’ (ર) વાગ્યાન, સગાઈ, ટ્રાયલ.' [ ॰ કરવું (રૂ.પ્ર.) મુરતિયાના અને કન્યાને સંબંધ ગાઠવવા. ૦ રાખવું (રૂ.પ્ર.) સગા તરીકેના સંબંધ ચાલુ રાખવા]
સગર` પું. [ä.] પુરાણ પ્રમાણે ઇક્ષ્વાકુ-વંશના એક ચક્રવર્તી રાજા (ભગીરથને દાઢા). (સંજ્ઞા.) [(સંજ્ઞા.) સગરર પું. સૌરાષ્ટ્રની એક ખેડૂત કામ અને એના પુરુષ. સગર (-ણ્ય) શ્રી. સંજોગ, તક, લાગ સગરામ જુએ ‘શિગરામ,’
સરિયા પું. કાછિયા (અંકલેશ્વર ખા) સગરી શ્રી. પારસી દૃખમાની અંદર રાખવાનું મકાન
સ-ગર્ભ વિ. [સં.] ગર્ભ-સહિતનું. (૨) સગર્ભા સ્ત્રી. [સં.] પેટમાં ગર્ભ હાય તેવી સ્ત્રી કે માદા), ‘પ્રેગ્નન્ટ,’ ‘એકસ્પેક્ટન્ટ’ સગર્ભાવસ્થા સ્ત્રી. [ + સં. અવસ્થ] પેટમાં ગર્ભ હોય તેવી દશા, પ્રેગ્નન્સી' [ગર્વ-પૂર્વક, મગશીથી સગર્વ વિ. [સં.] ગર્વાં-સહિતનું, મગરૂર. (ર) ક્ર. વિ. સગયું વિ. જએ ‘સગું’ + ગુ. ‘લ’ સ્વાર્થે ત.પ્ર.] નિકટનું સગું (પતિને પત્ની, પત્નીને પતિ) (કાંઈક તિરસ્કારમાં) સગવ` (-૮થ) સી, [જએ ‘સગું' દ્વારા.] સગા તરીકેને સંબંધ, સગપણ, સગાઈ
સગવટૐ (-ટચ), -¢ (ડથ) શ્રી. સુગમતા, અનુકૂળતા, સરખાઈ કન્વિનિયન્સ,' (ર) રહેવાની સરખાઈ, ‘ઍકામેડેશન.’[॰ જેવી (રૂ.પ્ર.) સરખાઈ હાવાના ખ્યાલ લેવા. છ પઢવી (૩.પ્ર.) અનુકૂળતા આવવી]
For Private & Personal Use Only :
આતશ અખંડ
[ભાઈ કે બહેન (લા.) સહેાદર (ક્રાઈ પણ