Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 106

દાનિશમંદી
૧૧૪૧
સમઝ
[ડહાપણ, સમઝ
દાનિશમંદી (-મન્દી) સ્ત્રી. [+ ગુ.ં ' ત, પ્ર.] બુદ્ધિમત્તા, દાની વિ. [સં., પું.] જુએ દાતા.'
જ્ઞાનીય વિ. [સં.] દાનમાં આપવા લાયક દાનેસ(-શ)રી પું. [સં. વારેશ્વર > પ્રા. ાનેસર + ગુ. ‘ઈ * ત. પ્ર. થતાં >7 અને F>વિકપે રĪ] જએ ‘દાનવી’[(૨) ઉદાર, દુક્કું દાનું વ. [ા. દાના + ગુ, ‘*’ સ્વાર્થે ત.પ્ર.] સમઝુ, ડાહ્યું. દાના વિ., પું. [જુએ ‘દાનું.’] સમઝદાર, ડાધો માણસ. (૨)
દાતાર.’
ઉદ્ગાર માણસ
દાપું ન. [સં. હ્રાવ + ગુ. ‘ઉં' ત.પ્ર.] હિંદુએમાં પરણાવનાર ગારને પરણાવવા નિમિત્તે અપાતી હ±ની દક્ષિણા. (૨) પંચમહાલના ભીલેામાં વર તરફથી કન્યાના બાપને અપાતી રકમ દાઢે પું,, બ.વ. કંઠા સાપણનું રક્ષણ કરવા લટકાવવામાં આવતા સીદરીના ગઠ્ઠા, ધફઠા. (વહાણ,) દાખ પું. [જુએ ‘દાખવું.'] દબાણ. (૨) કાબૂ. (૩) (લા.) વજન, ભાર, બેજ, [॰ જમાવવા (રૂ.પ્ર.) કામાં રાખવું, સત્તા જમાવી. ૦ દેખાયા (રૂ.પ્ર.) સત્તાને ડર બતાવવે, • દેવા (રૂ.પ્ર.)કામાં રાખવું, અંકુશ નીચે રાખવું. ૦ એસારવા (-સાડા) (૩. પ્ર.) ધાક પાડવી, માં રાખવું (રૂ. પ્ર.) સત્તા નીચે રાખવું. ॰માં લાવવું (રૂ.પ્ર.) વશ રાખવું. માં હાવું (રૂ.પ્ર.) વશમાં કે!વું] દાળ-કેંદ્ર (-કેન્દ્ર) [+સં.] જ્યાં સમગ્ર દબાણ આવતું હોય તેવું સ્થાન કે બિંદુ [છુપાવી, દાળી રાખીને દાખઢ-દીખત ક્ર. વિ. [જુએ ‘ાખવું,’-ઢિર્ભાવ.] સંતાડી, દાખઢવું સ. ક્રિ. [જએ દાખવું' + ગુ. ડ' સ્વાર્થ ત.પ્ર.] દબાવીને ખાવું, વધારે ખાવું [દાખડા જેવું બંધિયાર દા(-ઢા)બઢિયું વિ. [જએ ‘દા(-)ખડ' + ગુ. ઇયું’ ત.પ્ર.] દારિયા વિ., પું. કપાસની એક જાત દા(-ઢા)બડી સ્ત્રી. [જુએ ‘દા(ડા)અડો' + ગુ, ‘ઈ’ સ્ત્રીપ્રત્યય.] નાના દાબડા, ડબ્બી, ડાબલી દા(-ઢા)ભડા પું. [અર. દખ્ખહ >દાબા+ ગુ. ‘'સ્વાર્થે
ત.પ્ર.] ધાતુ ચામડું પ્લોસ્ટિક કે લાકડાના ઢાંકણવાળા ગેાળ કે લંબચેારસ ડબ્બા (પહેાળા બેઠા ઘાટનેા) દા(ના)ખણુ ન [જુએ ‘દાખવું’+ ગુ. ‘અણુ’ રૃ.પ્ર.] ખાવે એવું શ્વેર કે ક્રિયા, દબાણ. (૨) છાપેલા કાગળ દખાવ
...
વાનું સાધન દા(ના)ણિયું [જુએ ‘દા(ડા)અણ' + ગુ. ‘ઇયું' ત.પ્ર.] કાઠી વગેરે ઉપરનું ઢાંકણ. (૨) દાખવા માટેનું વજન દા(-ઢા)ખલિયાળ,-ળું વિ. ”એ દા(ડા)બલિયું' + ગુ. ‘આળ’—છું' ત.પ્ર.] દબાણ માટે સ્પ્રિંગ કે કમાન હોય તેવું દાખ(૰પરિ)માપક વિ., ન. [જુએ ‘દાખ’+ સં.] ભાર
દામિની
ઠાંસૌને ખાવું. દાબી દેવું (૩.પ્ર.) અટકાવવું. દાબી રાખવું (૩.પ્ર.) છાનું રાખવું] દબાવું કર્મણિ., ક્રિ. દખાવા(-૨ા)વવું કે., સ. ક્રિ. દાખિસ્તાન ન. [ફા.] નિશાળ, શાળા વિદ્યાર્થી, છાત્ર દાખિસ્તાની પું. [+]. 'ઈ' ત.પ્ર.] વિદ્વાન, પંડિત. (૨) દાખેહરી ન. હળવા પ્રકારનું એક હળ દાખા પું, જિએ દાખવું'+ગુ. ‘' રૃ. પ્ર.] ઉપરાઉપર ઠાંસીને ભરવું એ. (ર) છુપાવવું એ. (૩) કાચાં ફળ વગેરે પકવવા .જમીનમાં દાટવાની ક્રિયા. (૪) (લા.) પેટમાં અચાને લીધે થતા અનાજના જમાવે. [॰ કરવા (૩.પ્ર.) અનાજ ને ધૂળ કે રાખમાં રાખવું] દામેટા જ ‘ડાબેટા.ર
દાલ પું. [સ, મૈ>પ્રા. મ] જુએ ‘ડાભ.’ દાબડી સ્ક્રી. [જુએ ‘દાભડા' + ગુ.
કે એજ માપવાનું યંત્ર, દબાણ-માપક દાખલા પું., ખ.વ. આખી કેરીનું સંભાર ભરી કરવામાં આવતું એક પ્રકારનું અથાણું
દાખવું સ.ક્રિ. (કઈ પણ પદાર્થ ઉપર) વજન આપવું, ચાંપવું. (ર) (લા.) અંકુશમાં રાખવું. (૩) છાનું રાખવું. [દાખીને કહેવું (કેંનું) (રૂ.પ્ર.) ભારપૂર્વક કહેલું. દાખાને ખાવું (૧.પ્ર.)
Jain Education International_2010_04
ઈ ' સ્રીપ્રત્યય.] જ
‘ડાભડી.’
[‘ડાભડો.’ દાબડો પું. [જુએ ‘દાભ’ + ગુ. સ્વાર્થ ત.પ્ર.] જુએ દાર્ભાળિયું વિ. [જએ દાલ' દ્વારા.] જએ દાભેડિયું.' (ર) (લા,) જનસમહને નડનારું હલકું માણસ દમ ન. [સં.] દામણું. (૨) ઢામણ દામ પું. [સં. ૬મ્મ>પ્રા. ટ્મ, H] (એ નામના સિક્કા પરથી) પૈસેા, ધન, ઢાલત. (૨) મૂલ્ય, કિંમત, ન્યછાવર દામણ ન. [સં. વામન > પ્રા. ફ્ામળ (દે.પ્રા.)] દેરડું. (૨) જુએ ‘ડામણ,’(૩) કાંઢાને બંધાતું મજબૂત દેારડું. (વહાણ.) (૩) (લા.) ડાબી બાજુ. (વહાણ.) દામણુ-નેટ (ન્ડય) શ્રી. [જુએ ‘દામણ’ + ‘છેડવું.'] સઢનાં ઢારડાં છે।ડવાની ક્રિયા. (વહાણ.) દામણુ-તાણુ (ણ્ય) સ્ત્રી. [જુએ ‘દામણ’ + ‘તાણવું.'] સઢનાં કારડાં તાણવાની ક્રિયા. (વહાણ,) દામણ-ભીર (-ડ) શ્રી. [જએ ‘દામણ’ + ‘ભીડ.’] પરણનાર કન્યાનું માથું ગૂંથવાની ક્રિયા. (૨) વહાણને પવનની પાછળ ફેરવવા સુકાન ફેરવવાની ક્રિયા. (વહાણ.) દામણી સ્ત્રી. જુએ ‘દામણું” + ગુ. ‘ઈ’ સ્ક્રીપ્રત્યય.] (લા.) સ્ત્રીઓના માથાની સેંથી આગળ બંધાતું એક ઘરેણું, શીશ-ફૂલ દામણું` ન. [જુએ ‘દામણ' + ગુ. ‘' સ્વાર્થે ત. પ્ર ઢારડું. (૨) રેંટિયાની આરે આંધવાની દોરી. (૩) નૈતરું દામણું` વિ. [. ગુ. ‘ધામણું`] ‘દયામણું,’ દામ-દિરમ ન., .વ. [જુએ ‘દામ' + ‘દિરમ.’] નાણાં, ધન, દોલત [બેવડાં કરાવીને લેવાં એ દામ-૬૫૮ પું. [જુએ ‘દામનૈ’+ ‘દુપટ.'] ધીરેલાં નાણાં દામ-ધામ ન., અ. વ. [જએ દામૐ' + સં.] પૈસા અને મકાન-મિલકત
દામન ન. [સં. વામન, ફા. દામન ] અંગરખાં વગેરેની ચાળ. (૨) છેડા, પાલવ. [॰ અભડાવવું (૨.૫.) શિયળના ભંગ કરવા]
દામન-ગીર છું. [ફા.] (લા.) ગુનેગાર, આરપી દામનગીરી સ્રી, [+ ગુ. ઈ ' ત.પ્ર.] ઇન્સાફ માટેની અરજ દામાદ પું. [ફ્રા, સર૦ સં. નામÇ] જમાઈ દામિની . [સં.] આકાશીય વીજળી. (૨) જુએ ‘દામણી.’