Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 107

દામી
૧૧૪૨
દામી વિ. સમેડિયું, ખરેખરિયું. [નું (રૂ. પ્ર.) સમેવઢિયું] [આવતા ખાંચા દાસુ ન. કયારામાં પાણી જતું કરવા કિનારના ઘાઢવામાં દામે દર પું. [સં. રૂમન્ + ઉર્ર] ભગવાન બાલકૃષ્ણનું એક નામ. (સંજ્ઞા.) ષિત્તમ માસ. (સંજ્ઞા.) દામેદર-માસ પું [સં.] હિંદુ વર્ષના અધિક મહિને, પુરુ દામેાદરરાય, ૦૭ કું., ખ.વ. [સં. + જુએ ‘રાય.’ + ‘જી.’] જૂનાગઢના દામેદરકુંડ ઉપરના મંદિરના અધિષ્ઠાતા દૈવચક્રભત વિષ્ણુ. (સંજ્ઞા.) દાય પું. [સં] દાન, ભેટ, બક્ષિસ. (૨) વારસાને હિસ્સેદાર કે ભાગ, વડીલેાપાર્જિત મિલકતના ભાગ
-દાયક વિ. [ર્સ, સમાસના ઉત્તરપદમાં : ‘સુખદાયક,' ‘આનંદ દાયક' વગેરે] આપનાર
દાય-કર પું, [સ.] વારસાગત મળેલી સંપત્તિ ઉપરના સરકારી વેરા વર્ષના સમયના ગાળે દાયકા સું. [ર્સ, ટ્રા> પ્રા. હૂઁ ના વિકાસમાં] દસકેા, દસ દાય-ક્રમ હું. [સં] ક્રમિક વારસે
દાય-પ્રત વિ. [સં.] કરજવાળું, દેવાદાર દાયને પું. [ફા. ‘દહેજ ’ના વિકાસ] જુએ ‘દહેજ.’ દાયણ જુએ ‘દાયણ.'
દાય-બંધુ (-બન્ધુ) પું. [ä,] વારસામાં ભાગ પડાવનાર સગે દાય-ભાગ પું. [સં.] વારસે મળવાના કે મળતા હિસ્સે દાયભાગી વિ. [સં., પું.] સમેાવત વારસ દાયરા-મલ(-લ) પું. [જએ ‘દાયરા’ + ‘મલ,-લ.'] (લા.) દાયરે જમાવનાર ગઢવી કે લોકગાયક દાયી પું. [અર. દાચિરત્. જએ ‘ડાયરા.'](માણસેાના) સમૂહ, સમુદાય. (૨) ગામડાંમાં ચારે કે ડેલીએ મળેલા નાના મેટા દરબારે કે પટેલિયા વગેરેને સમૂહ. (૩) ગઢવી કે લોક-ગાયક જ્યાં લેાકસાહિત્ય પીરસતા હોય તેવા
માનવ-સમૂહ. [॰ જમાવવા (રૂ. પ્ર.) દાયરામાં લેપ્કોની ઠેઠ કરાવવી] [મળતા હિસ્સા દાય-વિભાગ પું. [ર્સ] વારસાની મિલકતના ભાગલાથી દાય-બાય (દાયમ્-બાયમ્ ) ક્રિ, વિ. [ઉં, ‘દાહિના' + ‘બાંયા' દ્વારા] જમણે-ડાબે
દાયા સ્ત્રી. [ફા દાયહ ] જુએ ‘દાઈ,
દાયાદ પું. [સં.] ઔરસ પુત્ર, સગા પુત્ર. (ર) દત્તક પુત્ર (હકીકતે વારસાના અધિકાર ધરાવતા ૧૨ પ્રકારના પુત્રોમાંના કોઈ પણ એક)
દાયાધિકારી વિ. [સં. ટ્વાથ + અઘિઠારી પું.] વારસાનું હક્કદાર દાચિ-ત્ર ન. [સં.] (લા.) જવાબદારી -દાયિની વિ., સ્ત્રી. [સં., સમાસના ઉત્તરપદમાં : સુખદાયિની' ‘આનંદદાયિ’ની] આપનાર (સ્ત્રી)
દારૂબંધી
દાર-મહણુ ન. [સં.] લગ્નમાં પત્નીને સ્વીકાર, પાણિ-ગ્રહણ દારણ-કર્મ ન. [ર્સ,] ચીરવા–ફાઢવાનું કામ
દાયી વિ. [સં., પું,] આપનાર. (૨) (લા.) જવાબદાર-વળી સમાસના ઉત્તરપદમાં ‘દાયક’ અર્થે : ‘સુખદાયી', ‘આનંદદાયી’ વગેરે)
દાર વિ. સુધર, ‘સેવન્ટ'
દાયક પં. [સં.] દીકરા, પુત્ર, વત્સ દાર-કર્મ ન., દાર-ક્રિયા . [સં.] લગ્ન, વિવાહ
Jain Education International_2010_04
દારતા પું. [સં. દ્વાર≥ પ્રા. વાર દ્વારા] ખંફૂલ નીચે વહાણમાં રખાતું કાણું. (વહાણ.) (ર) દારતાનું ઋચ. (વહાણ.) દારપણું ન.[જુએ ‘દાર’ + ગુ.‘પણું.’] સધર-તા,‘સેાવન્સી’ દાર-પરિષણ પું. [સં.] જએ ‘દાર-ગ્રહણ.’
દમ ન. ધ્રુવ-મત્સ્ય, ધ્રુવ બતાવનાર કાંટા, (વહાણ.) દાર-સંગ્રહ (-સફગ્રહ) પું. [સં.] જએ ‘દાર-ગ્રહણ.' દારા શ્રી. [સં. વાર હું., વારા: ખ.વ.] પત્ની, ભાર્યા શ્રી. [સં.] દીકરી, પુત્રી
દારિત વિ. [સં.] ચીરી નાખેલું, ફાડી નાખેલું દારિદ્ર (-દ્રથ) ન. [સં.] દરિદ્રપણું દારિદ્રી વિ. [સં., પું.] જુએ ‘દરિદ્ર.' દારિદ્રય જએ ‘દારિદ્ર.' [એક વેલ દારિયા-વેલ (--ય) સ્ત્રી, [ઉત્તરપદ જઆ ‘વેલ.] એ નામની દારિયા હું એ નામના એક છેડ દારુ ન. [સં., પું.] વૃક્ષ, ઝાઢ
દારુક હું. [સં.] પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે શ્રીકૃષ્ણના રથને સારધિ. (સંજ્ઞા.) [આકરું દારુણ વિ. [સં.] ભચાનક, વિકરાળ, રૌદ્ર, (૨) તુમુલ, દારુણુ-તા. [×.] દારુણ દેવાપણું
દારુ-યંત્ર (-ચન્ત્ર) ન. [સં.] લાકડાનું બનાવેલું ફાઈ પણ યાંત્રિક સાધન. (૨) દારીથી લાકડાની પૂતળીઓને ચલાવવાનું સાધન [બેઠા છેડ દારુ-હળદર સ્ત્રી. [સં. + જએ હળદર.'] એ નામના એક દારૂ પું. [.] મદ્ય, મદિરા, સુરા. (ર) બંદૂક તાપ ફૅટાકડા વગેરેમાં વપરાતા કાળા રંગના તરત સળગી ઊઠે તેવા ભૂકા, ‘ગન-પાઉડર’
દારૂ-કામ ન. [+જુએ ‘કામ.ર’] આતશબાજી દારૂ-ખાનું ન. [+જુએ ‘ખાનું.'] દારૂ બનાવવાનું કારખાનું. (૨) (લા.) આતશબાજી
દારૂ-ગડા યું. [જએ ‘દારૂ' દ્વારા.] આતશ-ખાજીની સામગ્રી બનાવનાર, કાઢવાના દારૂના ફટાકડા વગેરે બનાવનાર દારૂ-ગળા પું. [જએ ‘દારૂ’ + ‘ગાળવું' + ગુ. ‘એ’ફૅ. પ્ર.] પીવાના દારૂ ગાળવાનું કામ કરનાર, દારૂ બનાવનાર માણસ દારૂ-ગાળણી સ્ત્રી. [જએ ‘દારૂ' + ગાળવું' + ગુ. ‘અણી' કૃ.પ્ર.] પીવાના દારૂ ગાળવાની ક્રિયા. (ર) (લા.) પીવાના દારૂ વેચવાની જગ્યા કે દુકાન (સર્વ-સામગ્રી દારૂ-ગાળા પું, +િજુએ ગાળો.] બંદૂક તાપ વગેરેને માટેની દારૂડિયા પું. [જએ ‘દારૂ' + ગુ. ‘હું' સ્વાર્થે + ‘છયું' ત.પ્ર.] દારૂ પીવાના વ્યસની માણસ, ‘ડ્રન્કાર્ડ’
દારૂ-બંધી
દારૂડી સી. એ નામના એક ઢેઢ. (૨) એક એ નામનું પક્ષી દારૂ-નિષેધ પું. [જુએ ‘દારૂ' + સ.] દારૂ પીવાની મનાઈ, [કરનાર, દારૂબંધી કરનાર દારૂ-નિષેધક વિ. જ઼િએ દારૂ' + સં.] દારૂ પીવાની મનાઈ દારૂ-પન ન. [જુએ ‘દારૂ' + સં.] દારૂ પીવાની ક્રિયા દારૂ-બંધી (-બન્ધી) સ્રી. [ જુએ ‘દારૂ' + બંધી.'
જુએ
‘દારૂ-નિષેધ,’