________________
मध्यकालीन गुजराती शब्दकोश
५८५
थोडी शब्दार्थचर्चा
दीसउ वड वयरागि जिसा, ए वइराग कहउ किण मिसा.
(३) पलकमांहि अनिवड हुअउ रे, तिण तुझनइ साबासि रे. (४) सीख करै वाटै मिल्या रे, वीछडवानी वार,
ते तो अह्म सुं सीख न का करी रे, अनिवड जेम विचार. संपादके 'अनिवड' शब्द शब्दकोशमां नोंध्यो छे, पण एनो अर्थ आप्यो नथी. जिनरा.मां 'निवड' शब्द पण वपरायो छ :
(१) वात कहइ जे पापनी, तिण साथइ हो करुं निवड सनेह. (२) बगसि गुनह ए बापजी, हिव मो सुं हो धरि निवड सनेह.
(३) जेह सुं निवड सनेह ते तउ वीसार्या नवि वीसरइ. एम लागे छे के 'निवड'ना प्रयोगो ज चावीरूप बने तेवा छे. बधे 'निवड' 'स्नेह'नुं विशेषण छे. त्रीजं दृष्टांत 'गाढ, ऊंडो' एवो अर्थ स्पष्ट रीते आपे छ : "जेना प्रत्ये गाढ/ऊंडो स्नेह होय ते विसार्या वीसरता नथी." पहेलां बे दृष्टांतोमां पण ए अर्थ निर्विघ्ने लई शकाय छे. ए बन्ने पंक्तिओ प्रभुप्रार्थनाना पदमांथी छे. पहेली पंक्तिमा पोते पाप साथे ऊंडो स्नेह कर्यो हतो तेनो उल्लेख छे, बीजी पंक्तिमा तीर्थंकरदेवनो ऊंडो स्नेह पार्यो छे.
_ 'निवड' शब्द 'निकट'मांथी आव्यो होवानो तर्क थई शके. प्राकृत कोश 'णिअड (निकट)' शब्द 'पासे, पासेनु' एवा अर्थमां नोंधे छे. जो आ बराबर होय तो 'निवड' एटले 'निकटनो, आत्मीय, गाढ' एवो अर्थ लेवानुं खोटुं न कहेवाय. अने 'अनिवड'नो 'दूरनु, अनात्मीय' एवो अर्थ थाय.
ए नोंधपात्र छे के 'निवड'नी पेठे 'अनिवड' स्नेहना विशेषण तरीके क्यांय वपरायेलो नथी. ए एकलो ज वपरायो छे. एथी एमां 'अनात्मीय' उपरांत 'पराया' 'निःस्नेही' एवा अर्थने पण अवकाश जणाय छे. जेमके,
(१) जे सगा छे तेमने अनात्मीय / पराया थतां वार लागती नथी.
(३) पलकमां अनात्मीय / परायो | निःस्नेही थई गयो छे ते माटे तने शाबाशी घटे छे. (मातानुं दीक्षा लेवा तैयार थयेल पुत्र प्रत्येनुं आ व्यंगवचन छे.)
(४) जुदा थवाने प्रसंगे रस्ते मळी गयेला लोको पण विदाय मागे छे । रजा मागे छे तो अमारी केम विदाय / रजा न मागी अने आम पराया | निःस्नेहनी जेम विचार कर्यो ?
बीजा उदाहरणना अन्वयो बराबर स्पष्ट थता नथी, पण एमां ‘अनिवड'नो आवो ज अर्थ लेवानो रहे.
[डॉ. भायाणीए, पछी, 'निवड'नी व्युत्पत्ति सं. 'निबिड'माथी दर्शावी. पण
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
