________________
थोडी शब्दार्थचर्चा
५८६
मध्यकालीन गुजराती शब्दकोश
अर्थघटन तो एमनुं एम ज रहे छे.]
२७. अनुभाव, अनु भाव गुर्जरा.मां 'अनुभाव' शब्द आ प्रमाणे वपरायो छ :
वाजइ तूर अनाहत, नाह तणइ अनुभावि,
आणइ एक अनेकप, एक पलाणइं वाहु. संपादकोए 'अनुभाव'नो 'by the dignity, by the authority' (गौरवथी, अधिकारथी/सत्ताथी) एवो अर्थ आप्यो छे. प्रसंग नेमिनाथना वरघोडानो छे. एमां 'अधिकार के सत्ता'नो अर्थ प्रस्तुत जणातो नथी, केमके नेमिनाथ राजवी नथी, राजकुमार छे. एना करतां 'गौरव, महिमा' एवो अर्थ वधु प्रस्तुत बने तेवो छे. त्यां पण 'गौरवथी' नहीं पण 'गौरवमां, गौरव अर्थे' एम अन्वय वधु उचित लागे छ : "नाथना गौरव के महिमाने अर्थे शरणाइ वागे छे" वगेरे. आनंस्त.मां पण 'अनुभाव' शब्द मळे छ :
भवोभवथी अभिनव ए द्रव्यथी अनुभाक्थी ते कहीइ छइ. संपादके 'अनुभाव'नो 'कर्मनो विपाक' एवो अर्थ आप्यो छे, पण अहीं पाठy वाचन ज दोषयुक्त होय एवु लागे छे. स्तवननी जे पंक्तिनी समजूती तरीके आ वाक्य आवे छे ते पंक्ति आ प्रमाणे छे : ।
भविभवि रे द्रव्य भावथी भाखीइ रे.. जोई शकाय छे के मूळमां 'अनुभाव' नथी, 'द्रव्य' अने 'भाव' छे, एटले विवरणना 'अनुभाव' शब्दने 'अनु भाव' तरीके वांचवो जोईए. 'अनु' एटले 'अने'. 'अनु' आ अर्थमां मध्यकालीन साहित्यमा वारंवार वपरायो छे. जेमके, गुर्जरा.मां -
पणमीउ सामीउ नेमिनाहु अनु अंबिकि माडी
सवे सलक्खण रूयवंत अनु कंचणवन्नि * सीसि चमर बंबाल अनु कंठि कुसुमह माल.
२८. अप्रमाण गुर्जरा.मां आ शब्द आ रीते वपरायेलो मळे छ :
तिमि खिण मेल्हिउं वणचरि बाणुं, ऊडिउं गयणि हूउं अप्रमाणु. संपादकोए 'अप्रमाण'नो अर्थ 'unknowable, invisible' (अज्ञेय, अदृश्य) एवो आप्यो छे. बाण आकाशमां गयुं तेथी अदृश्य थई गयुं एम तेमणे घटाव्यु लागे छे. पण 'अप्रमाण'नो आवो अर्थ लेवा माटे कोई आधार जणातो नथी. 'अप्रमाण' एटले 'असिद्ध', अहीं 'निष्फळ, नकामुं' : "ते क्षणे वनचरे बाण छोड्यु. ते आकाशमां गयुं ने तेथी निष्फळ नीवड्युं."
___Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
