________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ.९ सू.२ मोक्षावस्थायां भावकर्मक्षयः ४७ सपम्, समस्तज्ञानावरणक्षयात् क्षायिकं वेवळज्ञानम्, सकलदर्शनावरणक्षयात् सायिक केवलदर्शनम्, समस्तकर्मक्षयात् क्षायिक सिद्धत्वञ्च विहाय तदन्येषा मौपशमिकादीनाम्-औपमिकस्य आदिना-क्षायिकस्य, क्षायोपशमिकस्य औदयिकस्य, पारिणामिकस्य च सेत्स्यल्लक्षणभव्य स्वस्य भावस्य क्षयो भवति । तथा च-मुक्तात्मनि औपशमिक क्षायामकोदयिका मामास्वयः सर्वथैव न सम्भवन्ति, क्षायिके भावेतु-क्षायिकसम्यक्त्वम् क्षायिक केवलज्ञानं क्षायिककर्मों के क्षय से मिद्धत्व उत्पन्न होता है । इनको छोड़कर अन्य औप. शमिक, क्षायिक, क्षायोपशभिक, औदायिक और सिद्धि प्राप्त करने की योग्यता रूप भव्यत्व नामक पारिणामिक भाषों का भी क्षय हो जाता है। इस कारण मुक्तात्मा में औपशमिक, क्षायोपशमिक एवं औदयिक ये तीन भाव तो सर्वथा ही नहीं होते। क्षायिक भावों में से क्षायिक सम्यक्त्व, केवलज्ञान, केवलदर्शन और सिद्धत्व रहते हैं। इन चार के सिवाय अन्य क्षायिक भाव भी मुक्तात्मा में नहीं होते। सम्यक्त्व आदि चार भाव नित्य होने के कारण रहते हैं। किन्तु पारिणामिक भावों में से सिद्धि प्राप्त करने की योग्यता रूप भव्यत्व भाव का ही अभाव होता है, उसके अतिरिक्त पारिणामिक भाव जैले अस्तित्व, गुणवत्व, अनादित्व, असंख्यात प्रदेशवत्व, नित्यत्व, द्रव्यत्व आदि मोक्षावस्था में भी विद्यमान रहते हैं । इल प्रकार झोक्षावस्था में औपशमिक, क्षाघोपशमिक और औदयिक भावों का सर्वथा अभाव हो जाता है। इसी प्रकार क्षायिक सम्यक्त्व, क्षायिक केवलज्ञान, क्षायिक केवल. ઉત્પન્ન થાય છે. આ બધાને બાદ કરતા અન્ય ઔપશમિક, ક્ષાયિક, ક્ષાપપશમિક, ઔદયિક અને સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરવાની યોગ્યતા રૂપ ભવ્યત્વ નામક પરિણામિક ભાવને પણ ક્ષય થઈ જાય છેઆ કારણે સુતાત્મામાં પરામિક ક્ષાપશમિક અને ઔદપિક આ ત્રણે ભાવ તે સર્વથા જ હતાં નથી, ક્ષાયિક ભામાથી ક્ષાયિકસમ્યકત્વ, કેવળજ્ઞાન, કેવળદર્શન અને સિદ્ધવ રહે છે આ સિવાય અન્ય કઈ ક્ષાવિકભાવ પણ મુકતાત્મામાં હેતા નથી, સમ્યકત્વ આદિ ચાર ભાવ નિત્ય હોવાથી રહે છે, પરંતુ પરિણામિક ભાવોમાંથી સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરવાની યોગ્યતા રૂપ ભવ્યત્વ ભાવને જ અભાવ હોય છે. તેના સિવાય પરિણામિક ભાવ જેવાકે અસ્તિત્વ, ગુણવત્વ અનાદિવ, અસંખ્યાત પ્રદેશવત્વ નિત્ય, દ્રવ્યત્વ આદિ મોક્ષાવસ્થામાં પણ વિદ્યમાન હોય છે જ આ રીતે માણાવસ્થામાં પથમિક, લાપશમિક અને ઔદયિક ભાવોને સર્વથા અભા
