SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 240
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ द्वितीयोन्मेष: कदलीस्तम्बताम्बूलजम्बूजम्बीराः ॥ ४ ॥ ( यहाँ स्पर्श वर्ण 'ब' अपने वर्ग के अन्तिम वर्ण 'म' के साथ संयुक्त होकर ४ बार आवृत हुआ है । ) यथा वा ― १७७ सरस्वतीहृदयारविन्दमकरन्दबिन्दु सन्दोहसुन्दराणाम् इति ॥ ५ ॥ द्वितीयप्रकारोदाहरणम् - प्रथममरुणच्छायः ॥ ६ ॥ इत्यस्य द्वितीयचतुर्थी पादौ । तृतीय प्रकारोदाहरणमस्यैव तृतीयः पादः । अथवा जैसे – आचार्य कुन्तक की अपनी ही प्रथम उन्मेष की १६ वीं कारिका की वृत्ति का निम्न अंश - ) सरस्वतीहृदयारविन्दमक रन्द बिन्दुसन्दोहसुन्दराणाम् ॥ ५ ॥ ( यहाँ पर स्पर्श वर्ण 'द' अपने वर्ग के अन्तिम वर्ण 'न' के साथ संयुक्त होकर ५ बार आवृत्त हुआ है । अत: यह भी प्रथम भेद का उदाहरण है । ( अब ) दूसरे भेद ( द्विरुक्त त, ल, न आदि की पुनः पुनः आवृत्ति) का उदाहरण जैसे— ( पूर्वोदाहृत उदाहरण संख्या १/४१ ) प्रथममरुणच्छायः ।। ६ ।। इस ( श्लोक ) का द्वितीय तथा चतुर्थ चरण । टिप्पणी - उक्त पद्य का द्वितीय चरण है तदनु विरह ताम्य तन्वीकपोलतलद्य ुतिः । यहाँ पर 'विरहोत्ताम्यत्तन्वी' में तकार के द्वित्व का दो बार प्रयोग हुआ है । अतः यह दूसरे भेद का उदाहरण हुआ । तथा इस पद्य का चतुर्थ चरण है सरस बिसिनी कन्दच्छेदच्छविमृगलाञ्छनः । यहाँ पर यद्यपि न तो त, ल एवं न में से ही किसी का द्वित्व हुआ है और न प्रयुक्त छ अथवा चु का ही द्वित्व हुआ है । अपितु यहाँ 'छेच' सूत्र से तुक् का आगम, अनुबन्धलोप एवं श्चुत्व होकर द का च हो गया है । फिर भी कुस्तक ने इसे यहाँ उदाहृत किया है । इसके दो विशेष कारण १२ व० जी०
SR No.009709
Book TitleVakrokti Jivitam
Original Sutra AuthorN/A
AuthorRadhyshyam Mishr
PublisherChaukhamba Vidyabhavan
Publication Year
Total Pages522
LanguageSanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size21 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy