________________
ਉਠਦੀ ਹੈ।
ਆਤਮਾ ਮੂਲ ਰੂਪ ਅਨੰਤ ਗਿਆਨ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਪਰ ਅੱਠ ਕਰਮਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਅਸਲ ਸਰੂਪ ਢੱਕ ਲਿਆ ਹੈ।
(8) ਨਿਰਜਰਾ : ਬੰਧੇ ਹੋਏ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਖੁਰ ਜਾਨਾ ਝੜਨਾ) ਨਿਰਜਰਾ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਆਤਮਾ ਤੇ ਕਰਮ ਪੁਦਰਾਲਾ ਦਾ ਅਨੰਤ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸਬੰਧ ਚੱਲਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰ ਆਤਮਾ ਹਰ ਵੇਲੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਕਰਮ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁਰਾਨੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਤਿਆਗ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸੇ ਤਿਆਗ ਨਾਲ ਜੋ ਕਰਮ ਭੋਗੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਉਹ ਆਤਮਾ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਕ੍ਰਿਆ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਨਿਰਜਰਾ ਆਖਦੇ ਹਨ।
ਨਿਰਜਰਾ ਦਾ ਇਕ ਸਾਧਨ ਤਪੱਸਿਆ ਹੈ। ਨਿਰਜਰਾ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੈ।
(1) ਅਕਾਮ (2) ਸਕਾਮ
(1) ਅਕਾਮ ਨਿਰਜਰਾ : ਜੋ ਤੱਪ ਕਿਸੇ ਇੱਛਾ ਜਾਂ ਫਲ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਅਸ਼ੁਭ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਨਿਰਜਰਾ ਤਾਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਰਾਹ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਸਕਦਾ। ਅਗਿਆਨ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਤਪੱਸਿਆ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦਾ ਚੱਕਰ ਹੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਰਜਰਾ ਅਕਾਮ ਨਿਰਜਰਾ ਹੈ।
(2) ਸਕਾਮ ਨਿਰਜਰਾ : ਸਮਿਅਕ ਗਿਆਨ ਰਾਹੀਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਫਲ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਪ ਹੀ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਅਸ਼ੁਭ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਹੀ ਨਿਰਜਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਤਮਾ ਨਵੇਂ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਨੂੰ ਰੋਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਤਮਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਮੁਕਤ ਹੋ
283
