________________
53 ਪੂਜਾ, ਅਸ਼ਟ ਪ੍ਰਕਾਰੀ ਪੂਜਾ ਮੰਦਰ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਪੂਜਾ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੈ । ਇਕ ਦਰਵ ਪੂਜਾ (ਮੂਰਤੀ ਅੱਗੇ ਖ਼ਾਣ ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਚੜਾ, ਵਾਲੀ ਪੂਜਾ) ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਭਾਵ ਪੂਜਾ (ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਣ ਕਰਨਾ) ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਸਾਧੂ ਇੱਕਲੀ ਭਾਵ ਪੂਜਾ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਰਖਿਆ ਬੰਧਨ
ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿਚ ਰਖਿਆ ਬੰਧਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹਤਵ ਹੈ । ਆਖਦੇ ਹਨ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਮੁਨੀ ਵਿਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਹਸਤਿਨਪੁਰ ਵਿਖੇ, ਬਲੀ ਰਾਜ਼ੇ ਤੋਂ 700 ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਬਚਾਇਆ ਸੀ । ਕਿਉਂਕਿ ਬਲੀ ਰਾਜਾ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ ਸੀ । ਸੌ ਧਰਮ ਦੀ ਰਖਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਇਹ ਰਖਿਆ-ਬੰਧਨ ਪਰਵ ਹੈ। ਪ੍ਰਸਿਧ ਤੀਰਥ ਖੇਤਰ (ਸ਼ਵੇਤਾਂਵਰ ਅਤੇ ਦਿਗੰਵਰ)
ਜਿਥੇ ਜਿਥੇ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦੇ ਜਨਮ, ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤੇ ਸਿਰਵਾਨ ਸੰਬੰਧੀ ਇਤਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਹੋਈਆ ਹਨ ਉਹ, ਹੀ ਤੀਰਥ ਅਖਵਾਉਦੇ ਹਨ ਕੁਝ ਕਲਾਂ ਪੱਖੋਂ ਮਹੱਤਵ ਹਨ । (1) ਕੈਲਾਸ਼ (2) ਚੰਪਾ (3) ਪਾਵਾ (4) ਗਿਰਨਾਰ (5) ਸ਼ਤਰੂਜੈ (ਪਾਲੀਤਾਨਾ) ਅਤੇ (6) ਸਮੇਤ ਸਿਖਰ (7) ਹਸਤਾਨਪੁਰ (8) ਅਯੋਧਿਆ (9) ਵਾਰਾਣਸੀ (10) ਸਾਰ ਨਾਥ (11) ਚੰਦਰਪੁਰੀ (12) ਮਿਥਲਾ।
ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨ
ਸ਼ਮੇਤ ਸਿਖਰ, ਕਲੂਆ ਪਹਾੜ, ਗੁਨਾਵਾ, ਪਾਵਾਪੁਰੀ, ਰਾਜਗ੍ਰਹਿ, ਕੁੰਡਲਪੁਰ, ਮੰਦਾਰਗਿਰੀ, ਲਛਵਾੜਖਤਰੀ ਕੁੰਡਗ੍ਰਾਮ, ਵੈਸਾਲੀ ।
ਉਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
ਵਾਰਾਣਸੀ, ਸਿੰਘਪੁਰੀ, ਚੰਦਰ ਪੁਰੀ, ਪ੍ਰਯਾਗ, ਫ਼ਰੋਸਾ, ਕੋਸਾਥੀ, ਅਯੁੱਧਿਆ, ਖਖੁਦੂ, ਵਮਤੀ (ਮਹੇਟ-ਮਹੇਟ) ਰਤਨਪੁਰੀ, ਕੰਪਿਲਪੁਰ, ਅਹਿਛਤਰ, ਹਸਤਨਪੁਰ, ਮਥੁਰਾ, ਸੋਰਪੁਰ ।
ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨ
ਗਵਾਲੀਅਰ, ਸੋਨਾਗਿਰੀ, ਅਜੇਗੜ੍ਹ, ਖੁਜਰਾਹੋ, ਦਰੋਣ ਗਿਰਿ, ਨੈਨਾਗਿਰੀ, ਕੁੰਡਲਪੁਰ, ਦੇਵਗੜ, ਪਪਹੋਰਾ, ਅਹਾਰ, ਚੰਦੇਰੀ, ਪੰਚਰਾਣੀ, ਥੁਬਨੋਜੀ, ਅੰਤਰਿਕਸ਼ ਪਾਰਸ਼ ਨਾਥ, ਕਾਰੰਜਾ, ਮੁਕਤਾਗਿਰੀ, ਭੂਤੁਕਲੀ, ਰਾਮਟੇਕ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨ
ਸ੍ਰੀ ਮਹਾਵੀਰ ਜੀ, ਚਾਂਦਖੇੜੀ, ਮਕਸ਼ੀ ਪਾਰਸ ਨਾਥ, ਵਿਚੋਲੀਆ ਪਾਰਸ ਨਾਥ ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਰੀਆ ਜੀ, ਆਬੂ ਪਹਾੜ, ਰਾਣਕਪੁਰ, ਸਿਧਵਰਕੁਟ, ਬੜਵਾਨੀ, ਕੀਰਤੀ ਸਤੰਵ, ਜੈਸਲਮੈਰ । ਰਾਜਿਸਥਾਨ ਦੇ ਹਰ ਪਿੰਡ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਪੁਰਾਤਨ ਜੈਨ ਮੰਦਰ ਵੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ
੩੧
