________________
ਹਨ । ਇਥੇ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਕ ਸ਼ਵੇਤਾਂਬਰ ਫਿਰਕੇ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰ ਮੰਦਿਰ ਹਨ । ਗੁਜਰਾਤ ਅਤੇ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨ
ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਕ ਸ਼ਵੇਤਾਂਵਰ ਫਿਰਕੇ ਦੇ ਇਥੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਥਾਨ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ ਤਾਰੰਗਾ, ਗਿਰਨਾਰ, ਸ਼ਤਰੂਜ, ਮੇਹਸਾਨਾ, ਪਵਾਂਗੜ, ਮਾਂਗੀ ਤੁੰਗੀ, ਰਾਜਪੰਥਾ, ਐਲੋਰਾ, ਥਲ ਤੇਗਰੀ, ਕਰਕਡੂ ਦੀ ਗੁਫਾ, ਬੀਜਾਪੁਰ, ਬਦਾਮੀ ਗੁਫਾ, ਬੇਲਗਾਂਵ, ਮੜੀਆਂ । ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨ
ਇਥੇ ਦਿਗੰਵਰ ਫਿਰਕੇ ਦੇ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੰਦਰ ਹਨ । ਕਿਉਂਕਿ 12 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤਕ ਇਥੋਂ ਦੇ ਰਾਜੇ, ਮੰਤਰੀ, ਰਾਣੀਆ, ਸੇਠਾ ਦਾ ਜੈਨ ਧਰਮ ਕੁਲ ਧਰਮ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਕਰਨਾਟਕੇ ਦੀ ਕਲਾ, ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਨਾਲੋਂ ਵਖ ਹੈ ਭਾਸ਼ਾ ਵਖ ਹੈ । ਦਰਅਸਲ ਸ਼ਵੇਤਾਂਵਰ ਦਿਗੰਵਰ 12 ਸਾਲ ਦੇ ਅਕਾਲ ਸਮੇਂ ਗੁਜਰਾਤ ਤੇ ਦੱਖਣ ਵਲ ਵਧੇ ।
ਰਾਜਿਸਥਾਨ, ਗੁਜਰਾਤ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਹਰਿਆਣਾ, ਕਾਬੁਲ ਤਕ ਸ਼ਵੇਤਾਂਬਰ ਫਿਰਕਾ ਫੋਲਿਆਂ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿਚ ਦਿਗਵਰ ਫਿਰਕਾ । ਇਥੋਂ ਦੇ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੇਡੂ ਵੀ ਜੈਨ ਧਰਮੀ ਹਨ ਹਨਚਪਦਮਾਵਤੀ, ਵਰਾਂ, ਕਾਰਕਲ, ਮੁਡਵਿਦਰੀ, ਬੇਰ, ਬਲੂਰ ਹਲੇਵੜ, ਵਣ ਬੈਲਗੋਲਾ ॥
| ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸ਼ੈਵਾ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜੈਨ ਮੰਦਰ ਢਾਹ ਦਿਤੇ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਅੰਦਰੋਂ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ । ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿਚ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਮੰਦਰ ਖੰਡਰ ਬਣ ਚੁਕੇ ਹਨ ਜਾਂ ਬਦਲੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ । ਇਹੋ ਹਾਲ ਕੇਰਲਾ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਉੜੀਸਾ ਵਿਚ ਖੰਡ ਗਿਰੀ ਅਤੇ ਉਦੇ ਗਿਰੀ ਦੀਆਂ ਖਾਰਵੇਲ ਰਾਜੇ ਦੀਆਂ ਗੁਫਾਵਾਂ ਜੈਨ ਕਲਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ । ਜੋ 2300 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹਨ । | ਵਰਤਮਾਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਚਰਰਸ਼ਵਰੀ ਦੇਵੀ ਸਰਹਿੰਦ ਅਤੇ ਕਾਂਗੜਾ ਤੀਰਥ (ਹਿਮਾਚਲ) ਵਿਚ ਪੈਂਦੇ ਹਨ । ਪੁਰਾਤਤਵ ਖੋ, ਜੀਂਦ, ਝਜਰ, ਦਿੱਲੀ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਕੁਰੂਖੇਤਰ, ਰੋਹਤਕ ਅਤੇ ਪੰਜਰ ਦੇ ਨਾਂ ਵਰਣਨ ਯੋਗ ਹਨ ।
ਸਥਾਨਕ ਵਾਸੀ ਜੈਨ ਮੁਨੀ ਰੂਪ ਚੰਦ ਜੀ, ਅਚਾਰਿਆ ਰਤਾ ਰਾਮ ਦੇ ਸਮਾਰਕ ਜਗਰਾਉ ਤੇ ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ ਵਿਖੇ ਹਨ । ਅੰਬਾਲਾ ਵਿਖੇ ਤਸੱਵੀ ਲਾਲ ਚੰਦ ਜੀ ਦੀ ਸਮਾਧ ਵਰਨਣ ਯੋਗ ਹੈ ।
