________________
52
ਸਮੇਂ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੀ ਕਲਾ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਇਸ ਫਿਰਕੇ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਸਿਟੇ ਵਲੋਂ ਕਈ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਇਨਾਂ ਭਟਾਰਕਾਂ, ਪੂਜਾ ਨੂੰ ਜਾਗੀਰਾਂ ਲਗਾ ਦਿਤੀਆਂ ਤਿਉਹਾਰ
ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿਧ ਆਤਮਾ ਸਾਧਨਾ ਦਾ ਧਰਮ ਹੈ । ਸੋ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿਚ ਤਪ, ਤਿਆਗ, ਬ੍ਰਹਮਚਰਜ, ਧਿਆਨ, ਸਾਧਨਾ ਅਤੇ ਵਰਤ ਦਾ ਯੋਗ ਦਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ :
ਪੰਜ ਕਲਿਆਨਕ
ਹਰ ਤੀਰਥੰਕਰ ਦਾ ਚਯਵਨ (ਗਰਭ ਆਉਣ), ਜਨਮ, ਦੀਖਿਆ, ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਮੋਕਸ਼ ਦਾ ਦਿਨ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ । ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਵਿਚ 24 ਤੀਰਥੰਕਰਾ ਦੇ 120 ਤਿਉਹਾਰ ਹਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਪੂਜਾ, ਰੱਥ ਯਾਤਰਾ, ਭਗਤੀ, ਭਾਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸਾਧੂ, ਸਾਧਵੀਆਂ ਵਲੋਂ ਮਨਾਏ ਹਨ !
ਮਹਾਵੀਰ ਜੈਯਤੀ
ਆਖਰੀ ਤੀਰਥੰਕਰ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਅਹਿੰਸਾ ਦਿਵਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਛੁੱਟੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਦਿਨ ਬੁਚੜ ਖਾਨੇ ਬੰਦ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਦੀਵਾਲੀ
ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿਚ ਮਹਾਵੀਰ ਨਿਰਵਾਨ ਉਤਸਵ ਵਲੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਦੀਵਾਲੀ ਬਾਰੇ ਜੈਨ ਕਲਪ ਸੂਤਰ ਵਿਚ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਵਰਨਣ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । ਭਾਈ ਦੂਜ ਵੀ ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿਚ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਮਨਾ ਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਮਹਾਪਰਵ ਪ੍ਰਯੂਸ਼ਨ- ਸਵਤੰਸਰੀ
ਇਹ ਆਤਮ ਸ਼ੁੱਧੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਖਿਮਾ ਦਿਵਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜੈਨ ਜਗਤ ਵਿਚ ਭਾਦੋਂ ਦੀ ਪੰਚਮੀ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦਿਨ ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਭੁਲਾਂ ਦੇਵ, ਗੁਰ, ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਸਾਖੀ ਨਾਲ ਬਖਸ਼ਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆ ਹਨ। ਖਿਮਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਖਿਮਾ ਦਿਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਤੱਪ, ਦਾਨ, ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਪਾਠ, ਪੂਜਾ, ਭਗਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਚਲਦਾ ਹੈ । ਸ਼ਵੇਤਾਂਵਰਾ ਵਿਚ 8 ਦਿਨ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਚਾਰੰਗ ਸੂਤਰ (ਤੇਰਾ ਪੰਥੀ) ਅੰਤਵਿਤ ਦਸ਼ਾਗ ਅਤੇ ਕਲਪ ਸੂਤਰ (ਸਥਾਨਕ ਵਾਸੀ ਅਤੇ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਨ) ਪੜਦੇ ਹਨ । ਧਰਮ ਸਥਾਨ ਤੇ ਖੂਬ ਠਾਠ ਲਗਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਦਿਵਰ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ 10 ਦਿਨ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
ਇਸ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਜੈਨ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਕ ਤੀਰਥੰਕਰਾ ਦੇ ਜਨਮ ਅਤੇ ਨਿਰਵਾਨ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਪੂਜਨ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਸਿੱਧ ਚੱਕਰ ਪੂਜਾ, ਰਿਸ਼ੀ ਮੰਡਲ,
३०
L
