________________
ਤੀਸਰਾ ਪੁਰਸ਼ ਈਸ਼ਵਰ ਵਾਦੀ
ਝੀਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤੀਸਰਾ ਫਸਿਆ ਮਨੁੱਖ ਈਸ਼ਵਰ ਵਾਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਮੰਨਦਾ ਹੈ “ਜੜ ਹੋਵੇ ਚਾਹੇ ਚੇਤਨ, ਸਭ ਦਾ ਨਿਰਮਾਤਾ ਇਕ ਮਾਤਰਾ ਈਸ਼ਵਰ ਹੈ । ਈਸ਼ਵਰ ਸ਼੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਾ ਨਿਰਮਾਤਾ ਹੈ? ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਾਸ਼ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬੁੱਧੀ ਵਾਲਾ ਹੀ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਮਜ਼ੋਰ ਅਕਲ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ। ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਆਦਿ ਬਨਾਉਣ ਵਿੱਚ ਈਸ਼ਵਰ ਹੀ ਸਮਰਥ ਹੈ । ਜੀਵ ਤਾਂ ਅਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ । ਸੁਖ - ਦੁਖ, ਨਰਕ-ਸਵਰਗ ਅਤੇ ਕਰਮ ਫਲ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਈਸ਼ਵਰ ਹੈ । ਜੀਵ ਅਪਣੀ ਇੱਛਾ ਨਾਲ
ਨਾ
ਦੁਖ
ਮਿਟਾ
ਨਾ ਸੁਖ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ ਦਾ ਹੁਕਮ ਹੀ ਦੁਖ ਸੁਖ ਮਿਟਾਉਂਦਾ ਹੈ
ਹਨ ।
ਸਕਦਾ ਹੈ । ਪਰ ਸਰਵ ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਜਿਵੇਂ ਈਸ਼ਵਰ ਵਾਦੀ ਆਖਦੇ
अज्ञो जन्तुरनीशोऽयमात्मनः सुखदुःखयोः । ईश्वरप्रेरितो गच्छेत्स्वर्गं वा श्वाभ्रमेव वा ॥
ਭਾਵ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਗਿਆਨੀ ਜੀਵ ਖੁਦ ਸੁਖ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਤੇ ਦੁਖ ਮਿਟਾਉਣ ਵਿਚ ਸਮਰਖ ਨਹੀਂ । ਇਹ ਨਰਕ ਤੇ ਸਵਰਗ ਵੀ ਈਸ਼ਵਰ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਨਾਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਈਸ਼ਵਰਵਾਦੀ ਸਾਰੇ ਜਗਤ ਦਾ ਕਾਰਣ ਈਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਅਦਵੈਤਵਾਦੀ ਇਕ ਆਤਮਾ (ਬ੍ਰਹਮਾ) ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਜਗਤ ਦਾ ਕਾਰਣ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਹੈ ।
ਚੌਥਾ ਪੁਰਸ਼ : ਨਿਅਤੀਵਾਦੀ
ਝੀਲ ਦੇ ਚਿੱਕੜ ਵਿੱਕ ਫਸੀਆਂ ਚੌਥਾ ਵਿਚਾਰਕ ਨਿਅਤੀ ਵਾਦੀ ਹੈ ਜੋ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੋਣੀ ਬਲਵਾਨ ਹੈ ਹੋਣੀ ਹੋਕੇ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਸੁਖ-ਦੁਖ, ਲਾਭ-ਹਾਨੀ, ਜਿੰਦਗੀ ਮੌਤ ਸਭ ਦਾ ਕਾਰਣ ਨਿਸ਼ਚਿੱਤ (ਨਿਅੰਤੀ ਜਾਂ ਹੋਣੀ) ਹੈ । ਸਾਰੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਕਾਰਣ ਨਿਅਤੀ ਹੈ । ਚੋਣਹਾਰ ਬਲਵਾਨ ਹੈ । ਇਸ ਵਾਰ ਇਕ ਨੀਤੀ ਦਾ ਸ਼ਲੋਕ ਹੈ
ਨਿਅਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਭਲਾ, ਬੁਰਾ, ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਤੇ ਉਹ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । ਮਨੁੱਖ ਚਾਹੇ ਲੱਖ ਯਤਨ ਕਰੇ, ਪਰ ਜੋ ਹੋਣਹਾਰ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਜੋ ਹੋਣਹਾਰ ਹੈ ਉਹ ਹੋਏ ਬਿਨਾ ਰਹਿੰਦਾ ਨਹੀਂ।”
ਅਸੀਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਲੱਖ ਮੋਹਨਤ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅਸੀਂ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਅਸਫਲਤਾ ਪਿੱਛੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਕਰਣ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਹ ਕਾਰਣ ਸਿਰਫ ਨਿਅਤੀ (ਹੋਣੀ) ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ । ਨਿਅਤੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਕਾਲ, ਈਸ਼ਵਰ ਜਾਂ ਕਰਮ ਨੂੰ ਕਾਰਨ ਮਨੱਣ ਅਗਿਆਨਤਾ ਹੈ।”
(145)
