Page Text
________________
ਕਿ ਆਂ ਰਹਿਤ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਸਾਂਖਯਵਾਦੀ ਪੰਜ ਮਹਾਭੂਤ ਵਾਦੀ ਹੀ ਹਨ । ਸਾਂਖਯ ਦਰਸ਼ਨ ਵਾਲੇ ਅਤਮਾ ਨੂੰ ਛੇਵਾਂ ਤੱਤਵ ਮੰਨਦੇ ਹਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਆਤਮਾ, ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ । ਸਾਂਖਯ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਕਥਨ ਹੈ, “ਸੱਤ ਦਾ ਕਦੇ ਨਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਅਸੱਤ ਦੀ ਕਦੇ ਉਤਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ । “ਸਭ ਕੁੱਛ ਪ੍ਰਤੀ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਸਤੋ, ਰਜੋ, ਤਮੋ ਇਹ ਤਿੰਨ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਮੂਲ ਕਾਰਣ ਹਨ, ਤਿੰਨਾਂ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਸੱਮਅਵਸਥਾ ਹੀ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈ । ਉਹ ਹੀ ਸਾਰੇ ਕੰਮਾਂ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਹਾਲਾਂਕਿ ਪੁਰਸ਼ ਜਾਂ ਜੀਵ ਨਾਂ ਦਾ ਇਕ ਚਿੰਤਨ ਤਤੱਵ ਜਰੂਰ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਅਕਾਸ਼ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫੈਲਿਆ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਕਿਆ · ਰਹਿਤ ਹੈ । ਉਹ (ਪੁਰਸ਼) ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤੀ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਫੁੱਲ ਭੋਗਦਾ ਹੈ । ਅਤੇ ਬੁਧੀ ਰਾਹੀਂ ਹਿਣ ਕੀਤੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਕਰਦਾ · ਹੈ । ਜਿਸ ਬੁਧੀ ਰਾਹੀਂ ਹਿਣ ਕੀਤੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਪ੍ਰਸ਼ ਜਾਂ ਜੀਵ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਬੁੱਧੀ ਵੀ ਪ੍ਰਾਤੀ ਤੋਂ ਭਿੰਨ ਨਹੀਂ । | ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀ ਭਿੰਨ-2 ਗੁਣਾਂ ਸਹਿਜ ਹੈ । ਇਹ ਤਿੰਨ ਗੁਣ ਅਸਥਿਰ, ਹਨ । ਜਦੋਂ ਸਤੋ ਗੁਣ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਸ਼ੁਭ ਕਰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਰਜੋ ਗੁਣ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਕਾਰਣ ਪਾਪ-ਪੁੰਨ ਦੋਵੇਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਤਮੋ ਗੁਣ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਣ ਤੇ ਹਿੰਸਾ, ਝੂਠ ਆਦਿ ਪਾਪ ਭਰਪੂਰ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਸਤੋ, ਰਜੋ, ਤਮ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਉਪਚੇ ( ਇਕੱਠ) ਅਪਚ (ਨਸ਼ਟ ਹੋਣਾ) ਕਾਰਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਆਤਮਾ ਰਾਹੀ ਨਹੀਂ। ਪ੍ਰਵੀ ਆਦਿ ਪੰਜ ਮਹਾਂਭੂਤ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਤੋਂ ਉਤਪਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤੀ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲੀ ਹੈ ਉਸ ਤੋਂ : ਬੁੱਧੀ ਮਹਤੱਵ ਤੋਂ ਅਹੰਕਾਰ, ਅਹੰਕਾਰ ਤੋਂ ਰੂਪ, ਵਚਨ, ਗੰਧ, ਰਸ ਤੇ ਸਪਰਸ਼ ਆਦਿ ਪੰਜ ਤਨਮਾਤਰਾਵਾਂ (ਸੁਖ ਮਹੱਤਵ) ਦੀ ਉਤਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਜ ਤਨਮਾਤਰਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਿਥਵੀ, ਆਦਿ ਪੰਜ ਮਹਾਭੂਤ, ਪੰਜ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀਆਂ, ਪੰਜ ਕਰਮ ਇੰਦਰੀਆਂ ।ਪਰਲੋਕ ਦਾ ਡਰ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਇਹ ਲੋਕ ਪਾਪ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਡੁੱਬੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
ਕਰਮ ਇੰਦਰੀਆਂ ਤੇ ਮਨ ਦੀ ਉਤਪਤਿ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 21 ਪਦਾਰਥ ਹੀ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਨ । 25ਵਾਂ ਪੁਰਸ਼ ਵੀ ਇਕ ਤੱਤਵ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਭੋਗ ਤੇ ਬੁਧੀ ਨਾਲ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਲੈ ਆਉਣ ਦੇ ਹੋਰ ਕੋਈ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ । ਭਾਵ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਂਖਯ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿਚ ਭਾਰੀ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਪਾਪ ਕਰਨ ਤੇ ਵੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ, ਆਤਮਾ ਨਿਰਮਲ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਇੱਕ ਇੰਦਰੀਆਂ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਪੰਜ ਇੰਦਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਜੀਵ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਕਰੋ, ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਕੋਈ ਪਾਪ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ. ਆਤਮਾ ਨਿਰਲੇਪ ਤੇ ਕਿਆ ਰਹਿਤ ਹੈ । ਸਭ ਕੰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਕਰਦੀ
(144)
| SR No. | 009433 |
| Book Title | Sutra Kritanga Sutra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Purushottam Jain, Ravindra Jain |
| Publisher | Purshottam Jain, Ravindra Jain |
| Publication Year | |
| Total Pages | 498 |
| Language | Punjabi |
| Classification | Book_Other & agam_sutrakritang |
| File Size | 18 MB |