________________
ਅੰਨ ਤੇ ਪਾਣੀ ਰਾਹੀਂ ਤਰਸ ਤੇ ਸਥਾਵਰ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਖਿਆ ਲਈ ਸਾਧੂ ਇਹ ਨੂੰ ਪੁੰਨ ਨਾ ਆਖੇ 1 (18)
ਜੇਹੜੇ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਦਾਨ ਦੇਣ ਲਈ ਹਿੰਸਾ ਕਰਕੇ ਭੋਜਨ ਪਾਣੀ ਬਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਯਾਚਕਾਂ ਨੂੰ ਅੰਤਰਾਏ (ਰੁਕਾਵਟ) ਨਾ ਹੋਵੇ ਅਜਿਹਾ ਸਮਝ ਕੇ ਪਾਪ ਵੀ ਨਾ ਆਖੇ । (19)
, ਜੋ ਜੀਵ ਹਿੰਸਾ ਦਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਮਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਦਾਨ ਤੋਂ ਰੋਕਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਰੋਜੀ ਰੋਟੀ ਅਤੇ ਨਾਸ਼ ਦਾ ਕਾਰਣ ਮਨਦਾ ਹੈ । (20)
ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ । (1) ਸਾਧੂ ਦਾ ਧਰਮ, (2 ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਦਾ ਧਰਮ ! ਇਥੇ ਸਾਧੂ ਨੂੰ ਜੋ ਮਕਾਨ ਆਦਿ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਫਲ ਦਸਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਦਾ ਕਾਰਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਧੂ ਅਹਿੰਸਾ ਦਾ ਮਨ, ਬਚਨ ਤੇ ਕਾਇਆ ਰਾਹੀਂ ਸੰਪੂਰਨ ਪਾਲਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਬਚਦਾ ਹੈ । ਮਕਾਨ ਆਦਿ ਬਨਾਉਣ ਵਿਚ ਮਿੱਟੀ, ਪਾਣੀ, ਅੱਗ, ਹਵਾ ਤੇ ਬਨਾਸਪਤੀ ਕਾਇਆ ਦੇ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਂ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਤੱਰਸ (ਹਿਲਨੇ ਚੁਲਨ) ਵਾਲੇ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਸਭਾਵਿਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਸਾਧੂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਤਿਆਗੀ ਹੈ । ਸੋ ਉਹ ਘਰ ਮਕਾਨ ਆਦਿ ਬਨਾਉਣ ਵਾਰੇ ਨਾ ਤਾਂ ਪੁੰਨ ਆਖ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਹਿੰਸਾ ਹੈ,ਪਾਪ ਇਸ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਆਖਦਾ ਕਿ ਇਹ ਘਰ ਲੱਖਾਂ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਦਾ ਕਾਰਣ ਹਨ ਧਰਮ ਸਥਾਨ ਬਨਕੇ ਲੱਖਾਂ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਰਾਹ ਤੇ ਚਲਨ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਕਾਨ ਵਿਚ ਬਨੇ ਧਰਮ ਸਥਾਨਾਂ ਤੋਂ ਮੁਨੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਸੋ ਮੁਨੀ ਦੋਹਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਨਿਰਪੱਖ ਰਹੇ ।
ਹਿਸਥ ਲਈ ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ ਸੰਕਲਪੀ ਤੇ ਬੇਕਸੂਰ ਮੋਟੇ ਜੀਵ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਤਿਆਗ ਹੈ । ਸੋ ਹਿਸਥ ਨੂੰ ਮਕਾਨ, ਖੇਤੀ ਆਦਿ . ਵਿਚ ਜੋ ਹਿੰਸਾ ਕਰਨ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਉਹ ਹਿੰਸਾ ਤਾਂ ਹੈ ਪਰ ਵਿਵੇਕ ਤੇ ਸੰਜਮ ਤੇ ਚਲਦਾ ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਵੀ ਇਸ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਵਰਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਘਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਦੂਸਰਾ ਸਾਧੂ ਘਰਬਾਰ ਵੀ ਛਡ ਚੁਕਾ ਹੈ । ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਝੰਜਟ ਵਿਚ ਫਸ ਉਸਦੀ ਧਿਆਨ ਸਾਧਨਾ ਦੀ ਰੁਕਾਵਟ ਹੈ । ਸੋ ਸਾਧੂ ਸੰਸਾਰਿਕ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਪਰੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੀ ਪਰਮ ਸਾਧਨਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
[110]
