________________ अर्थशास्त्राच्या गवाक्षातून 'औपनिषदिक' असे आहे. यामध्ये अनेक प्रकारचे मंत्र, तंत्र, अभिचार, काळी जादू, घातक प्रयोग आणि घातक वनस्पतींचा उपयोग यांचे वर्णन येते. या अधिकरणाच्या आरंभीच नमूद केले आहे की, 'चातुर्वर्ण्याच्या पालनासाठी आणि गुन्हेगारांना शासन देण्यासाठी, वेळप्रसंगी अशा प्रकारच्या जारण-मारण विधींचा, वापर करावा.' आचार्य वट्टकेरकृत मूलाचाराच्या टीकेत, जणू काही या 14 व्या अधिकरणावरील निषेधात्मक विवेचन, टीकाकाराने प्रस्तुत केले आहे. निशीथचूर्णीतील अंजनसिद्धीची कथा, यापूर्वीच नोंदविली आहे. सुबंधूच्या मरणासाठी चाणक्याने, विषारी सुगंधाने लिप्त अशा भूर्जपत्रांचा वापर, अत्यंत मायावीपणे करून ठेवला - याची कथाही निशीथचूर्णीने नोंदविली आहे. एकंदरीत असे दिसते की, श्वेतांबरांनी चाणक्याच्या या मायाचाराची निंदा केलेली नाही परंतु दिगंबर आचार्यांना हे मायाचार फारसे पसंत दिसत नाहीत. सारांशाने असे म्हणता येईल की, चाणक्यकथांकडे अर्थशास्त्राच्या गवाक्षातून पाहिले असता असे दिसते की, अर्थशास्त्रात नमूद केलेल्या अनेक गोष्टी, जैन साहित्यिकांनी कथाबीजे म्हणून अत्यंत समर्थपणे वापरल्या आहेत. परंतु त्या कथांची प्रामाणिकता आणि ऐतिहासिकता, निखालसपणे स्वीकारणे अत्यंत कठीण आहे. याचे मुख्य कारण असे की, अर्थशास्त्रातून स्वीकारलेली मिथके कथारूपाने लिहिताना, हे सर्व खुद्द चाणक्याच्याच बाबतीत घडले आहे', अशी मांडणी जैन साहित्यिकांनी केलेली दिसते. कौटिलीय अर्थशास्त्र हा संपूर्ण ग्रंथच मुळी, चाणक्याच्या अनुभवाधार परिपक्व बुद्धीचा आविष्कार असल्यामुळे जैनांनी सगळ्याच चाणक्य-कथांना, पारिणामिकी बुद्धीचे उदाहरण 226
