________________ कथाबाह्य संदर्भ 'कौटल्य' या नावाची व्युत्पत्ती देताना हेमचंद्र म्हणतो, “कूट म्हणजे घट, घटांमध्ये धान्य साठविणारे म्हणजे कुम्भीधान्य लोक. त्यांच्या वंशात जे होऊन गेले ते कौटल्य.'' अभ्यासकांनी असे मत व्यक्त केले आहे की ही व्युत्पत्ती अतिशय कृत्रिम आहे. या कृत्रिम गोष्टीवरून एक मात्र सिद्ध होते की, विशाखदत्ताने प्रसृत केलेला कौटिल्य: कुटिलमति:' हा वाक्प्रचार हेमचंद्राला अजिबात मान्य नसावा. 'चणकात्मज' या नावाविषयी लिहित असताना, हेमचंद्र चाणक्याच्या वडिलांना 'ऋषि' म्हणतो. या शब्दावरून चाणक्याच्या वडिलांचे ब्राह्मणत्व स्पष्टपणे सूचित होते. त्यामुळे चाणक्याच्या वडिलांचे आणि त्याचे श्रावकत्व हे जैनीकरणच असावे - या तर्काला पुष्टी मिळते. 'मल्लनाग' नावाविषयी हेमचंद्र म्हणतो, 'नऊ नंदांच्या उच्छेदासाठी जो मल्लाप्रमाणे आहे आणि जो नाग अर्थात् हत्तीप्रमाणे पराक्रमी आहे, तो ‘मल्लनाग' होय.' हेमचंद्राची ही व्युत्पत्ती देखील कृत्रिम आणि आलंकारिक आहे. 'पक्षिलस्वामी' आणि 'विष्णुगुप्त' या दोन नावांविषयी तो फारशी लक्षणीय माहिती देत नाही. सारांश काय तर, हेमचंद्राने जी माहिती यातून दिली आहे ती कोणत्याही दुसऱ्या जैन आणि हिंदू स्रोतांमधून मिळत नाही. (42) संक्षिप्त-तरंगवती-कथा (तरङ्गलोला) हे तांत्रिक दृष्टीने एक खंडकाव्य असून, नेमिचंद्रगणींनी ते इसवी सनाच्या तेराव्या शतकात जैन महाराष्ट्री भाषेत लिहिले आहे. नेमिचंद्राने तरङ्गलोलेच्या प्रस्तावनेत म्हटले आहे की, जैन प्रभावक आचार्य पादलिप्त यांनी लिहिलेल्या तरंगवती-कथा या अद्भुत प्रेमाख्यानावर 183
