________________ कथाबाह्य संदर्भ पर्यायवाची नावे आहेत. परिशिष्टपर्वात हेमचंद्राने 'चाणक्य', 'चणिप्रसू' आणि ‘चणकात्मज' अशी तीन नावे छंदात बसविण्यासाठी वापरली आहेत. परिशिष्टपर्वात यापेक्षा वेगळे नाव तो देत नाही. अभिधान-चिन्तामणि-नाममालेवरील स्वोपज्ञ टीकेत हेमचंद्राने या सर्व समानार्थी नावांची व्युत्पत्ती, संबंधित व्याकरण-नियमांसकट दिली आहेत. त्याचे अधिक विश्लेषण करणे हा एक स्वतंत्र शोधलेखाचा विषय आहे. या ठिकाणी आपण महत्त्वाचे मुद्दे घेऊ. चाणक्य, कौटल्य आणि विष्णुगुप्त ही तीनही एकाच व्यक्तीची नावे आहेत - ही महत्त्वपूर्ण गोष्ट यातून समजते. अनेक अभ्यासकांचे असे मत आहे की येथे हेमचंद्राने कामसूत्रकार वात्सायन आणि अर्थशास्त्रकार कौटिल्य - या दोघांमध्ये गोंधळ केला आहे. परंतु हेमचंद्राने आपल्या टीकेत येथील वात्सायन हा कामसूत्रकार असल्याचे म्हटलेले नाही. 'द्रामिल' या नावाची व्युत्पत्ती देताना हेमचंद्र म्हणतो, 'द्रमिले देशे भवो द्रामिल: / ' यावरून चाणक्याचे जन्मस्थान तमिळ प्रदेशातील दिसते. परंतु हेमचंद्राने त्याच्या चाणक्यचरित्रात मात्र, तो दाक्षिणात्य' असल्याचे कोठेही सूचित केलेले नाही. याउलट हरिषेणाच्या चरित्रात मात्र, आयुष्याच्या उत्तरार्धात चाणक्य दक्षिणेस गेलेला दिसतो. 'अङ्गुल' या नावाची व्युत्पत्ती देत असताना हेमचंद्र म्हणतो की, चाणक्याला सहावे बोट असावे अथवा त्याच्या हाताच्या एका बोटात काहीतरी व्यंग असावे. आश्चर्याची गोष्ट अशी की, श्वेतांबर साहित्यात त्याच्या दाढांविषयीचा उल्लेख आढळतो. बोटांविषयीचा उल्लेख मात्र श्वेतांबर अगर दिगंबर दोघेही देत नाहीत.
