________________
७२९
शानचन्द्रिका टीका-गजदृष्टान्तः, भण्डनदृष्टान्तः तेन नौकाया गजोऽवतारितः । ततोऽसौ नौका पाषाणैस्तथा संभृतो यथा नौकायाः पूर्वो रेखाङ्कितो भागो जलमग्नः स्यात् । पश्चात् ते पाषाणास्तोलिताः तदनुसारेण गजस्य मान ज्ञातम् । राजा तस्य बुद्धि प्रति प्रसनो जातः ।
॥ इति नवमो गजदृष्टान्तः ।। ९॥
अथ दशमो भण्डनदृष्टान्त:आसीत् कोऽपि पुरुषो राज्ञः प्रत्यासन्नवर्ती । तत्समीपे राजा भायाः प्रशंसां करोति । एकदा राज्ञा कथितम्-मम राज्ञी चतुराऽस्ति निदेशकारिणी च । पुरुषेणोक्तम्-महाराज ! यदि तवाज्ञाकारिणी स्यात् तदा स्वार्थवशात् । मद्वचने रेखा अंकित कर दी। बाद में हाथी को नौका से उतार दिया, पश्चात् उस में पाषाणखंड इतने भरे कि जिन्हों के वजन से रेखाङ्कित वह नौका का भाग पानी में डूब गया। बाद में वे समस्त पत्थर नौका से बाहर निकाल कर तौले गये तो जितना उन का वजन हुआ वही हाथी का वजन माना गया। इस तरह राजा उस की इस वुद्धि का वैभव देखकर बड़ा अधिक प्रसन्न हुआ ॥९॥
यह नौवां गजदृष्टान्त हुआ ॥९॥
दसवां भण्डनदृष्टान्तएक पुरुष राजा के पास सदैव रहता था। राजा उसके सामने अपनी रानी की प्रशंसा खूब किया करता था। यह भी उस को बड़े चाव से सुनता रहता। एक दिन जब राजा ने उस से ऐसा कहा कि मेरी रानी बड़ी चतुर एवं आज्ञाकारिणी है तो उसने इस के प्रत्युत्तर में कहा-ठीक લીટી દેરી દીધી, પછી હાથીને હડીમાંથી ઉતારી નાખ્યા અને હોડીમાં એટલાં પથ્થર ભર્યો કે જેના વજનથી લીટી કરેલા ભાગ સુધી હાડી પાણીમાં ડૂબી ગઈ. પછી એ બધાં પથ્થરને હોડીમાંથી બહાર કાઢીને તેમનું વજન કર્યું તે જેટલું તેમનું વજન થયું તે હાથીન વજન માની લીધું. આ પ્રકારની તેની तीन मुद्धिथी । घो। प्रसन्न थयो. ॥८॥
॥ २॥ नभुं टांत समास ॥६॥
દસમું ભણ્ડનદષ્ટાંત– એક પુરુષ હંમેશાં કેઈ એક રાજા પાસે રહેતું હતું. રાજા તેની આગળ પોતાની રાણીનાં ખૂબ વખાણ કર્યા કરતું હતું. તે પણ તેને ઘણું રસપૂર્વક સાંભળતું હતું. એક દિવસ જ્યારે રાજાએ તેને એવું કહ્યું કે મારી રાણી ઘણી ચતુર અને આજ્ઞાકારિણી છે ત્યારે તેણે તેને જવાબ આપે, “સારું, પણ न० ९२
