SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 549
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ज्ञानन्द्रिका टीका - संज्ञिधुत निरूपणम्. પ્રાર ननु यदि संज्ञायाः सम्बन्धात् संज्ञी भवतीत्युच्यते, तर्हि संज्ञासम्बन्धेन सर्वे - ऽप्येकेन्द्रियादयो जीवाः संज्ञिनः स्युः, न तु केऽप्यसंज्ञिनः, तथा हि सर्वजीवानामेकेन्द्रियादीनामपि प्रज्ञापनादौ दशविधा संज्ञा प्ररूपिता; तद् यथा " एर्गिदियाणं भंते! कइविहा सण्णा पण्णत्ता ? । गोयमा ! दसविहा पण्णतं जहा - आहारसण्णा १, भयसण्णा २, मेहुणसण्णा ३, परिग्गहसण्णा ४, कोहसण्णा ५, माणसण्णा ६, मायासण्णा ७, लोहसण्णा ८, ओहसण्णा ९, लोगण्णा १० ।" छाया - एकेन्द्रियाणां भदन्त ! कतिविधा संज्ञा प्रज्ञप्ता ? गौतम ! दशविधा प्रज्ञप्ता; तद् यथा - आहारसंज्ञा १, भयसंज्ञा २, मैथुनसंज्ञा ३, परिग्रहसंज्ञा ४, क्रोधसंज्ञा ५, मानसंज्ञा ७, लोभसंज्ञा ८, ओघसंज्ञा ९, लोकसंज्ञा १० | शंका- यदि संज्ञा के संबंध से जीव संज्ञी माना जाय तो फिर इस प्रकार से कोई भी प्राणी असंज्ञी नहीं माना जासकता है, कारण प्रज्ञापनादि सूत्रो में समस्त एकेन्द्रियादि जीवों के भी दशप्रकार की संज्ञाएँ प्ररूपित की गई हैं, अतः वे भी संज्ञा के संबंध से संज्ञी सिद्ध हो जाते हैं । जैसे " एगिंदियाणं भंते! कइविहा सण्णा पण्णत्ता ? गोयमा ! दसविहा पण्णत्ता" इत्यादि इस पाठ से कि जिसमें यहीं बतलाया हुआ है कि एकेन्द्रिय जीवों के आहारसंज्ञा १, भयसंज्ञा २, मैथुनसंज्ञा ३, परिग्रहसंज्ञा ४, क्रोधसंज्ञा ५, मानसंज्ञा ६, मायासंज्ञा ७, लोभसंज्ञा ८, ओघसंज्ञा ९, और लोकसंज्ञा १०, ये दश प्रकार की संज्ञाएँ है । इसी प्रकार दीन्द्रिय आदि जीवों में भी ये ही दस प्रकार की संज्ञाऍ जाननी चाहिये, अतः जब यह बात है : तब 'संज्ञा के संबंध से जीव संज्ञी है ' શકા~~જો સંજ્ઞાના સંબધથી જીવ સ'ની ગણાય તે પછી એ પ્રકારે તે કોઈ પણ પ્રાણી અસની માની શકાય નહીં, કારણ કે પ્રજ્ઞાપન આદિમાં સમસ્ત એકેન્દ્રિયાદિ જીવાને પણ દસ પ્રકારની સ’જ્ઞાએ પ્રરૂપીત કરેલ છે, તેથી તેઓ પણ સંજ્ઞાના સંબધથી સ’જ્ઞી સિદ્ધ થઇ જાય છે. જેમકે— " एगिंदियाण' भते ! कइविहा सण्ण । पण्णत्ता ? गोयमा ! दसविहा पण्णत्ता " ઇત્યાદિ. આ પાઠથી કે જેમાં એજ બતાવ્યુ છે કે એકેન્દ્રિય જીવાને (१) आहार संज्ञा, (२) लय सज्ञा, (3) मैथुन संज्ञा, (४) परिग्रह संज्ञा, (4) ङोध संज्ञा, (ह्) भान संज्ञा, (७) भाया संज्ञा, (4) बोल संज्ञा, (4) शोध संज्ञा, मने (१०) सोङ संज्ञा से इस प्रारनी संज्ञाया होय छे. भे પ્રમાણે દ્વીન્દ્રિય આદિ જીવામાં પણ એજ દસ પ્રકારની સંજ્ઞાએ જાણવી જોઇએ, તેથી જ્યારે આમ વાત છે ત્યારે “ સંજ્ઞાના સંબંધથી જીવ સન્ની છે ”
SR No.009350
Book TitleNandisutram
Original Sutra AuthorN/A
AuthorGhasilal Maharaj
PublisherA B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Publication Year1958
Total Pages940
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari & agam_nandisutra
File Size58 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy